کویرگردی در زادگاه دکتر شریعتی

روستا و کویر مزینان

کویر مزینان یکی از کویرهای فراموش شده ایران می باشد ، البته اگر کمی با آثار علی شریعتی آشنا باشید حتما نام این کویر زیبا به گوشتان آشنا است.کویر مزینان در کنار روستایی با همین نام از توابع شهر داور زن واقع در استان خراسان رضوی است. قدمت شهر مزینان به ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح بازمی گردد و می توان آثار و نشانه های قدمت ایران زمین را در آن یافت.

کویر مزینان از پتانسیل بالایی برای گردشگری برخوردار است. کویری با دیدنی های بسیار و شب های خیال انگیز که متاسفانه علی رغم پتانسیل بالایی که برای جذب گردشگر دارد گم نام مانده است.قدمت روستا به سال ها قبل باز می گردد. نام آن از دو بخش مزن و مزنا است که در زبان کردی به ترتیب معنی دانشمند و جایگاه دانشمندان را می دهند و مزینان را شهر دانشمندان نامیده اند.

قدمت روستا به سال‌ها قبل باز می‌گردد،اتفاقات مهم سیاسی در زمان قاجاریان در روستای مزینان رخ داد که از جمله آن‌ها می‌توان به کشته شدن نوه نادر شاه افشار با فرمان آقا محمد خان اشاره کرد و در اواخر دوران قاجار ترکمن‌ها حمله کردند و این منطقه دچار آشوب شد و در میان این هرج و مرج‌ها دزد‌ها به این منطقه هجوم آوردند، همچنین عشایری که در خارتوران اقاکت می‌کنند به این روستا رفت و آمد دارند.

این روستای قدیمی و تاریخ کهنش جزو تنها ۶ کیلومتر با شهرستان داورزن فاصله دارد و تا شهر مقدس مشهد نیز ۲۹۵ کیلومتر راه در پیش است. ارتفاع آن از سطح دریا ۸۱۰ متر بالاتر است و جزو مناطق نیمه بیابانی دسته بندی می شود. روستای مزینان تابستان هایی گرم و شک و زمستان هایی بسیار سخت و سرد دارد.

بیابان مزینان در جوار آن قرار دارد. رود کالشور از جنوب آن می گذرد در همان قسمت یک قنات پر آب ساخته شده که قسمتی از آب مورد استفاده مردم منطقه را تامین می کند. جالب است بدانید که جاده معروف ابریشم راه ارتباطی که شرق و غرب آسیا را به هم متصل می کرد از روستای مزینان می گذشته است.

دکتر علی شریعتی درباره قنات و چشمه جاری آب مزینان در کتاب کویر می نویسد: کویر برقرار؛ به تعبیر حدودالعالم، شهرکی است که شاید با همه روستا‌های ایران فرق دارد. چشمه آبی سرد که در تموزسوزان کویر گویی از دل یخچالی بزرگ بیرون می آید، از دامنه کوه‌ های شمالی ایران به سینه کویر سرازیر می شود و از دل ارگ مزینان سر بر می دارد.

کویر مزینان امکان این را دارد که به یکی از مراکز اصلی ستاره شناسی و پایگاه‌های نجوم کشور تبدیل شود و پس از آن هم برای مقاصد گردشگری و هم برای پژوهش‌های علمی و تحقیقاتی در ضمینه‌های نجوم و فیزیک از آن استفاده کرد.

کویر مزینان در نزدیکی جاده اصلی تهران به مشهد و راه آهن آن قرار دارد و می توان به آسانی به آن دسترسی پیدا کرد. کویر، با پهنه های وسیعی که هیچ ساختمانی وسعت آن را محدود نمی سازد و آسمانی که تا چشم کار می کند عمیق و پر ستاره است .

شاید باورد پذیر نباشد که در کنار بیابان بی پایان که خالی از هر نوع گیاهی است بتوان باغی پر از میوه یافت. اما در این منطقه چنین چیزی نمود پیدا کرده است. در روستای مزینان و دیگر روستاهای اطراف کویر می توانید مزارع فلفل، کنجد، آفتابگردان و غیره را ببینید. در کنار زمین های حاصل خیز و مزارع پر نعمت امردم آن به دامپروری نیز می پردازند. متاسفانه اکثر این کارها به شیوه سنتی انجام می شود و جوانان منطقه مجبور می شوند برای گذران زندگی خود مهاجرت کنند.

خانه دکتر شریعتی

اگر علاقه مند به آثار دکتر علی شریعتی باشید حتما کتاب کویر او را خوانده اید و در غیر این صورت نام آن را شنیده اید. هنگامی که در کویر مزینان قدم می زنید جمله جمله این کتاب تاثیر گذار در ذهنتان مرور می شود . اگر علاقه مند باشید می توانید در ساعات خاصی از روز از این خانه خانوادگی ساده و حیاط دار بازدید کنید.خانه در روستای کاهک قرار دارد. کاهک و مزینان هر دو روستاهایی نزدیک به هم هستند، اما درسال های تولد، حیات و وفات دکتر شریعتی این روستاها به همراه شهر داورزن از توابع شهرستان سبزوار بوده اند. از همین رو دکتر شریعتی در بعضی از کتاب هایش خود را با نام مستعار علی سبزواری یا علی سبزوارزاده معرفی کرده است.

امروزه یکی از اهالی روستا از این خانه نگهداری می کند. با توجه به محبوبیت زیاد دکتر شریعتی در بین مردم می توان خانه را تبدیل به یکی از مقاصد گردشگری روستای مزینان کرد اما متاسفانه به خاطر بی توجهی این بنا در حال تخریب است.

سردر ایوان خانه از آثار دوره پهلوی اول به حساب می آید و به صورت ساده خشت چینی شده است. اتاق نشیمن خانه که احتمالا اتاق پذیرایی بوده است، پلانی مستطیل شکل دارد و سقف آن طاقی گهواره‌ ای است. سه دری رو به حیاط خانه باز می شود. خانه بعدها به دایی دکتر شریعتی انتقال پیدا کرده و متاسفانه به شکل متروکه و ویران باقی مانده است. این بنا در سال ۱۳۸۲ به ثبت ملی رسید.

بهترین زمان سفر به مزینان

هدف اغلب مسافرانی که به این منطقه سفر می‌کنند، بازدید از کویر است. برای سفر به کویر بهتر است فصل بهار یا پاییز را انتخاب کنید؛ چراکه در تابستان گرمای زیاد کویر می‌تواند برای شما آزاردهنده باشد. اگر قصد شب مانی در کویر را دارید، حتما به این نکته توجه کنید که شبهای کویر سرد و همراه با بادهای شدید است. بنابراین بهتر است در بهار یا تابستان نظاره گر آسمان کویر باشید. همچنین در فصل زمستان سرمای شب‌های کویر بسیار زیاد بوده و می‌تواند برای شما مخاطره‌آمیز باشد.

جاهای دیدنی روستای مزینان

مناطق گردشگری این روستا را می‌توانید در دو یا سه روز به‌طورکامل بازدید کنید. در این روستای می‌توانید از کتابخانه علی شریعتی، کاروانسرای شاه‌عباسی، قنات مزینان با قدمت بیش از ۸۰۰ سال، مسجد جامع ۱۳۰۰ ساله مزینان (مسجد بلال)، قلعه امین‌آباد، یخدان‌ها، بادگیرها و آب انبار تاریخی و بر جای مانده‌ های قلعه اسماعیل‌آباد دیدن کنید. کنار ابنیه تاریخی و زیبایی های این منطقه، کویر آن مَهم‌ترین دلیل مسافران برای بازدید از این منطقه است. بنابراین شما می‌توانید در یک برنامه چند روزه، همه جاهای دیدنی مزینان را بگردید.

کاروانسرای شاه‌ عباسی مزینان

کاروانسرای مزینان معروف به کاروانسرای شاه‌ عباسی به دوره صفوی بازمی‎گردد. این اثر در تاریخ ۲۵ شهریور ۱۳۶۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. متاسفانه به‌ دلیل حفاری های غیرمجاز، کاروانسرای این منطقه بسته است. به‌همین دلیل امکان بازدید عمومی از محوطه وجود ندارد و شما می توانید تنها از مشاهده نمای بیرونی آن لذت ببرد.

مسجد جامع مزینان

این مسجد که در عهد سلجوقیان یا دیلیمیان ساخته شده، شناسنامه ثبتی از سازمان میراث فرهنگی دارد. مسجد جامع مزینان از ابنیه بسیار قدیمی روستا به‌شمار می‎آید.

قنات مزینان

این قنات در جنوب غربی روستا واقع شده است. طول تقریبی این قنات در حدود ۱۱۵ هزار متر و عمق چاه آن هم به‌طورتقریبی ۱۳۱ متر است. این قنات ۲۷۰ حلقه چاه دارد. قنات مزینان از پتانسیل بالایی در زمینه توسعه طبیعت‌ گردی برخوردار است.

یخدان های مزینان

در مزینان تعدادی یخدان بزرگ و کوچک قرار دارد که به صورت مخروطی شکل ساخته شده اند؛ کف این یخدان ها گودال های بزرگی وجود دارد که در طول زمستان با استفاده از آب قنات یا آب باران، آبگیری می‌شود. با سرد شدن هوا، آب درون گودال ها یخ می‌بندد. به‌این‌ترتیب مردم در تابستان های کویر هم می‌توانند از یخ موجود در این گودال‌ها استفاده کنند.

قلعه اسماعیل‌ آباد مزینان

قلعه اسماعیل آباد بیش از ۱۰۰۰ سال قدمت دارد. این قلعه در حاشیه کویر مزینان واقع شده‌ است.
اگر قصد سفر به این شاهکار خلقت را دارید خود را برای دیدن مناظر حیرت انگیز آماده کنید. شب های پرستاره و پرتوهای درخشان آفتاب انتظار شما را می کشند. سفری که پر از خاطره های ماندی خواهد شد را در پیش رو دارید.

منبع : سیری در ایران