کوسه گلین

مراسم کوسه گلین

در طول تاریخ در ایران به مراسمی بر می‌خوریم که اغلب جنبه نمایشی داشته و در این نمایش‌ها از گریم با صورتک استفاده می‌شود، یکی از مراسم سنتی ایران کوسه بر نشستن یا کوسه گردی نام دارد که ریشه آن را در دوران ساسانی یا حتی پیش از آن می‌توان یافت.

نقش اصلی این مراسم را (کوسه) که شخصیتی پیام آور نوروز، شادی، بهار و زندگی دوباره است به عهده دارد و مردم قدم او را برای خود پرشگون می‌دانستند.

این مراسم طی زمان تغییراتی کرده و امروزه در بعضی از نقاط ایران با نام‌های گوناگون مانند کوسه، کوسا، کوسا چوپانان، کوسه گلین و کوسه گلدی اجرا می‌شود.

اجرا کنندگان مراسم کوسه، زن کوسه و همراهان هستند.

اجرا کنندگان این مراسم کوسه، زن کوسه و همراهان هستند و تعداد همراهان در اغلب نقاط متفاوت است به طوری که در بعضی از نقاط دو کوسه و یا دو زن کوسه مشاهده می‌شود.

در این نمایش از گریم یا صورتک استفاده می‌شود و اجرای مراسم کوسه گردی توأم با رقص و آواز و همیشه همراه با سازچی است.
در همدان قدیم نیز هر ساله هنگامی که کوه الوند پس از گذراندن روزهای سرد و طاقت فرسای پائیز و زمستان با شنیدن صدای پای بهار، آرام آرام دامنه سپید پوش و یخ بسته خود را به دامن پرگل طبیعت می‌سپرد و جای زخم سرمای سخت زمستان آن را چمنهای تازه روئیده و سبز بهاری التیام می‌بخشید، این مراسم به اجرا در می‌آمد.

بر اساس این سنت قدیمی، دست افشانی

، پایکوبی و ترانه خوانی کوسه گلین که با جامه ای سرخ، کلاه بوقی و چهره سیاه کرده و زنگوله به پا در خانه‌ها می‌رفت از آیین‌های مردم همدان در آستانه سال نو بوده است و در این آیین همدانی‌ها بخشیدن پول و شیرینی را به نوروز خوان یا کوسه گلین خوش شگون می‌دانستند.

کوسه و کوسه زن با ساز و دهل از روستاها به راه می‌افتادند و به شهر می‌آمدند.

در این مراسم که یکی از مراسم جالب سنتی در روزهای قبل از عید بود، کوسه و کوسه زن در نقش زن و شوهر چوپان ظاهر می‌شدند و با ساز و دهل از روستاها به راه می‌افتادند و به شهر می‌آمدند.

تمام اندام این دو پوشیده شده بود و فقط دو سوراخ جلو چشمان و یک سوراخ جلو بینی داشت.

روی لباس نمدی کوسه تعداد منگوله دوخته شده بود که به اطراف آویزان بود و چوب بلندی در دست داشت که یک سر آن برجسته بود و به آن«قورچنگ» می‌گفتند.
زن کوسه نیز روی لباس نمدی خود یک دامن کوتاه از چیت رنگارنگ می‌پوشید. به این دامن پرچین، «تنبان‌قری» یا به گویش محلی«تومن قری» می‌گفتند.

کوسه و زنش با ساز و دهل وارد شهر می‌شوند و تعدادی بچه‌ها به دنبال آنها راه می‌افتادند. آنها به هر خانه‌ای که درش باز بود وارد می‌شدند و معمولاً وارد خانه اعیان و اشراف می‌شدند و در محوطه حیاط شروع به حرکات جالب و خنده‌دار و رقص و پای‌کوبی می‌کردند.

صاحبخانه‌ها نیز در حد وسع و طبع خود کمکی نقدی یا جنسی به آنها می‌دادند. کوسه و زن کوسه همچون حاجی فیروز پیام‌آوران شادی نوروزی و بهار بودند.
آیین کوسا گلین همدان ثبت معنوی شد.

در همین خصوص مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان از ثبت معنوی آیین کوسا گلین در پنجمین اجلاس شورای ثبت کشور خبر داد.
آیین کوسا گلین در اواخر زمستان در همدان برگزار می‌شد که پیام آور بهار و شادی بوده است.

این آیین بعد از چله کوچک زمستان توسط دو نفر از اهالی روستا با ساز و دهل اجرا می‌شد که این افراد به در خانه‌های مردم می‌رفتند و نوید آمدن بهار را می‌دادند که مردم هم برای خیرات پایان سال، اقلامی به این دو نفر می‌دادند و برای آمدن بهار و تمام شدن سختی‌های زمستان شادی می‌کردند.

این مراسم سنتی ایران که کوسه بر نشستن یا کوسه گردی نام دارد ریشه آن را در دوران ساسانی یا پیش از این خاندان می‌توان یافت.

نقش اصلی این مراسم را (کوسه) که شخصیتی پیام آور نوروز، شادی، بهار و زندگی دوباره است به عهده دارد و مردم قدم او را برای خود پرشگون می‌دانستند.

در این نمایش از گریم یا صورتک استفاده می‌شود و اجرای مراسم کوسه گردی توام با رقص و آواز و همیشه همراه با سازچی است.

این مراسم در حال حاضر بسیار کمرنگ شده و در برخی روستاها اجرا می‌شود که مهمترین هدف از ثبت معنوی آن احیای این آئین است.

آنچه مسلم است اینکه ایران و به خصوص استان همدان از زاویه میراث معنوی بسیار غنی است و از جمله میراث معنوی، نمایش‌های آیینی و سنتی است که برخی از این نمایش‌ها، نمایش‌های شادی‌آور و نشاط‌بخش هستند که در جشن‌های مربوط به زندگی شبانی و کشاورزی، از دیرباز تا کنون برگزار می‌شدند و می‌شوند و برخی نیز نمایش‌هایی هستند که در حالات غم و اندوه و سوگواری به اجرا در می‌آمدند و کماکان نیز اجرا می‌شوند.

در هر صورت، در هر یک از این نمایش‌ها، نشانه‌هایی از اعتقادات و باورهای مردم، اسطوره‌ها و آیین‌های مربوط به دفع شر و بلا و بیماری و اهدا فدیه و قربانی دیده می‌شود که ما امروز از آن‌ها به عنوان میراث معنوی و میراث شفاهی فرهنگ ایرانی نام می‌بریم.

با این تفاسیر پر واضح است که با توجه به تنوع و جذابیت برخی از نمایش‌های آیینی و سنتی، این مراسم برای مطرح شدن در سطح جهانی از ظرفیت خوبی برخوردارند و به لحاظ کنجکاوی هم که شده، توجه هنرمندان و کارشناسان و علاقمندان را به خود جلب می‌کنند.

منبع : سیری در ایران