حاضرید تا به اتفاق هم یک ایران گردی در خطه ی گیلان داشته باشیم؟ با این که در فصل باران و کمی هم هوای سرد اما نارنجی، فصل پاییز هستیم اما در هر زمان از سال به این خطه سفر کنیم، کیف مخصوص به خودش را دارد. امروز کوله های ایران گردیمان را جمع می کنیم و به سمت یکی از دیدنی ترین جاذبه های استان گیلان یعنی کاروانسرای تی تی در سیاهکل می رویم. با این که کاروانسرای تی تی امروزه به عنوان یکی از جاذبه های اصلی گیلان محسوب می شود اما در گذشته یکی از مهم ترین موقعیت های استراتژیک را در این منطقه داشته است. در ادامه با ما همراه باشید تا به اتفاق یکدیگر، درباره ی کاروانسرای تی تی در سیاهکل بیشتر بدانیم و ببینیم تا برای رفتن به این مکان چه کارهایی باید انجام دهیم.
بیایید تا برای معرفی کاروانسرای تی تی در سیاهکل به خیلی قبل ترها برویم. کاروانسرای تی تی را با کمی جا به جایی فعل و فاعل، تی تی کاروانسرا نیز معمولا می شناسند. این کاروانسرا همانطور که در ابتدا گفتیم، در شهرستان سیاهکل قرار گرفته است و از جهت های مختلف در ۲۵ کیلومتری شهر لاهیجان و ۷۵ کیلومتری شهر رشت و در سمت راست ساحل شیم رود و محل تلاقی آب شیم رود و بابا کوه قرار گرفته است. کاروانسرای تی تی در سیاهکل در سال ۱۳۷۵ به شماره ی ۱۷۸۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیده است.
البته این کاروانسرا تنها جاذبه ی شهرستان سیاهکل نیست و خودِ سیاهکل خود به تنهایی یک جاذبه ی زیبا در این خطه است. شهرستان سیاهکل با دارا بودن موقعیت جلگه ای در فاصله ی ۱۵ کیلومتری شهر لاهیجان قرار گرفته است و از آن رودخانه ی کوچکی به نام شمرود، دقیقا از وسط آن عبور می کند که بسیار زیبایی خاصی به این منطقه اعطا کرده است.
نام این شهر گیلانی از دو کلمه ی سی و کل تشکیل شده است که واژه ی سی به معنی پای کوه و واژه ی کل به معنای جایگاه است و اشاره به موقعیت توپوگرافی این منطقه دارد که البته این واژه به مرور زمان به سیاهکل تغییر یافته است و همانطور که گفتیم، این شهرستان که در استان گیلان قرار گرفته است در حال حاضر، دارای دو بخش مرکزی و دیلمان می باشد.
شاید برایتان جالب باشد بدانید که کاروانسرای تی تی یعنی کاروانسرای شکوفه زیرا تی تی در زبان گیلکی به معنای شکوفه است و از آن جایی که در زبان گیلکی مانند زبان انگلیسی جای صفت و موصوف بر خلاف زبان فارسی عوض می شود، بنابراین نام اصلی این کاروانسرا، تی تی کاروانسرا می باشد. خاطرتان باشد، کمی بالاتر گفتیم که این کاروانسرا بسیار قبل تر ها اهمیتی استراتژیک داشته است که ما علت آن را به شما می گوییم.
زمانی که این کاروانسرا ساخته می شد آن هم در روزگاری که کاروانسراهای بسیار کمی و انگشت شماری در شمال کشور ساخته می شدند، در این منطقه کاروانسرای تی تی ساخته شد که در ادامه درباره ی آن بیشتر توضیح خواهیم داد. ساخت این کاروانسرا در واقع گوشه ای از اهمیت مسیر عبوری سیاهکل و موقعیت استراتژیک این شهر را نشان می دهد.
البته برای ساخت این کاروانسرا داستان هایی وجود دارد که با نگاهی اجمالی بر آن می توان فهمید که ناقص و حتی تا حدودی تحریف شده است. در اینجا ما دو داستان از ساخت این بنا داریم که برایتان روایت خواهیم کرد.
یکی از این داستان ها می گوید که در روزگاری، تی تی خانم که عمه ی یکی از شاهان سلسله ی صفوی بوده است، تصمیم گرفت که کاروانسرای زیبایی به نام خود در منطقه ی سیاهکل بنا نماید و از این جا بود که اولین قدم ها برای ساخت یکی از قدیمی ترین بناهای سیاهکل گذاشته شد.
داستان دیگری می گوید که این کاروانسرا در زمان حکومت محلی کیایی که در عصر تیموریان بر لاهیجان حکمرانی می کردند، ساخته شد و بعدها توسط حکومت صفویه نابود شدند و آثار به جا مانده از آنان به نام دوره صفویه به ثبت رسیده است. ساختمان کاروانسرای تی تی در سیاهکل از سنگ و آجر ساخته شده است و البته تاریخ ساخت این بنا به دوران حکومت سلسله ی صفویان باز می گردد.
شاید خیلی ها تا به حال به این کاروانسرا نرفته باشند اما به هر حال باید درباره ی کاروانسرای تی تی در سیاهکل به شما به شما بگوییم که اگر گذارتان به این منطقه بیفتد، می توانید ساختمانی از سنگ رودخانه ای که با آجر و ملات گچ و ساروج ساخته شده است را ببینید که در مسیر اصلی راه کاروانی دیلمان به لاهیجان بر سر دوراهی رودخانه ی باباکوه و میثم رود احداث گردیده است.
این مجموعه ی تاریخی دارای حیاط مرکزی و ورودی هشتی مانند و همچنین دو ایوان در اطراف هشتی آن است. این کاروانسرا، درست در ۱۰ کیلومتری جاده ی سیاهکل به دیلمان و بر پای تپه ای نسبتا بلند و صد البته بسیار سرسبز که در گذشته راه اصلی کاروان رو از مسیر لاهیجان به دیلمان و طالقان بوده است، قرار گرفته است.
اگر بخواهیم از آب و هوای منطقه ای که این کاروانسرا در با توجه به موقعیت جغرافیایی دارای آب و هوای معتدل و مرطوب است که آب و هوای خنک تر قسمت کوهپایه ای آن را تحت تاثیر قرار می دهد و به همین خاطر زمانی که برای دیدن کاروانسرای تی تی در سیاهکل می روید حتما لباس گرم و بارانی با خود به همراه داشته باشید.
امروزه، نه تنها کاروانسرای تی تی دارای اهمیت بسیار زیادی است بلکه منطقه ی سیاهکل نیز از نظر غنی بودن از نظر چشم اندازهای طبیعی و هم از نظر ارزش تاریخی از نقاط دیدنی استان گیلان به شمار می رود. سیاهکل در واقع سرزمین قوم باستانی دیلم ها است که پس از عبور از این شهر در امتداد مسیر شیم رود تا ارتفاعات کوهستانی دیلمان در این جا به یکجا نشینی روی آوردند و سیاهکل را به وجود آوردند.
از ویژگی های معماری بنای کاروانسرای تی تی در سیاهکل می توان به این موارد اشاره کرد که این کاروانسرا از مدل کاروانسراهای برون شهری است که معماری آن بر اساس دارا بودن ۲ ایوان انجام شده است.
هنگامی که وارد فضای این کاروانسرا شوید، خواهید دید که ورودی بنای این کاروانسرا در ضلع شمالی آن قرار گرفته است. به داخل که وارد می شوید، پس از گذر از فضای ورودی کاروانسرا خواهید دید که فضای هشتی و سپس میانسرا قرار گرفته است.
در ضلع شرقی و غربی فضای هشتی این کاروانسرا از طریق فضاهایی که در وسط ان وجود دارد، به ۲ اتاق با مساحت ۱۷ مترمربع را پیدا خواهید کرد که به اصطلاح به آن فضای میانسرا می گویند. باید ذکر کنیم که مساحت این میانسرا برابر است با ۳۹۸ مترمربع است و در وسط آن نیز حوض کوچکی قرار گرفته است.
در چهار کنج ساختمان کاروانسرای تی تی در سیاهکل اتاق مربع شکلی به مساحت ۱۴ مترمربع قرار گرفته است. پس از این فضا خواهید دید که قبل از ورود به اتاق های این کاروانسرا، با یک فضای نیم هشت مواجه می شویم.
در جبهه جنوبی بنای این کاروانسرا یک فضای شاه نشین و در دو طرف دیگر آن نیز ۲ اتاق همانند قسمت شمالی کاروانسرا قرار گرفته است. در وسط کاروانسرا حوضی کوچک قرار گرفته است و در چهار کنج آن اتاق مربع شکلی به مساحت ۱۴ متر مربع که محل استراحت کاروانیان و حفاظت آنان از راهزنان و حیوانات وحشی بوده، قرار گرفته است.
به صورت کلی اگر از منظر ریاضی و معماری به ساخت و نقشه ی این کاروانسرا نگاه کنیم خواهیم دید که در ساخت کاروانسرای تی تی در سیاهکل اصل تقارن در ساخت آن بسیار رعایت شده است و در یک کلام، بنا دارای محور تقارن در جهت طولی خود می باشد.
از اهمیت کاروانسرای تی تی در سیاهکل باید به شما بگوییم که همانطور که در بالاتر هم اشاره نمودیم، در زمانی که کاروانسراهای بسیار کمی در شمال کشور ساخته می شده است، گوشه ای از اهمیت مسیر عبوری سیاهکل و موقعیت راهبردی این شهر را به آیندگان خود نشان می دهد زیرا در گذشته، شمال کشورمان یکی از مناطق تولید ابریشم اعلا بوده است که این کالا نیز از این مسیر به بخش های مرکزی ایران فرستاده می شده است.
درمورد پیشینه ی ساختمان کاروانسرای تی تی سیاهکل رئیس اداره ی میراث فرهنگی سیاهکل اظهار نموده بوده است که: قدمت این بنا به حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ سال پیش باز می گردد و همین چندین سال پیش در قرن حاضر، یعنی تا زمانی که راه های ارتباطی فعلی ساخته نشده بودند و وسایل حمل و نقل اسب و قاطر بود و جای خود را به وسایل موتوری و ماشینی نداده بودند، از کاروانسرا استفاده می کرده اند.
به گفته ی وی، ساختمان دارای مالک خصوصی بوده است که در اوایل دهه ی ۱۳۸۰ توسط میراث فرهنگی خریداری شد و از آن زمان تاکنون ۲ بار نیز مرمت شده است و با این که ساختمان کاروانسرای تی تی سیاهکل سرپا است و خطر عمده ای آن را نیز تهدید نمی کند اما قطعا نیاز به مرمت و بازسازی و البته ایمن سازی دارد.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
شیما پاژخ
