سرزمینمان ایران، در غرب خود خطه ای را در آغوش کشیده که طبیعت بکر و دست نخورده و مناظر بی بدیلش زبانزد خاص و عام است. شاید عروس آبشارهای ایران شایسته ترین لقبی باشد که بتوان به دیاری به نام لرستان نسبت داد؛ دیاری که خاستگاه جاذبه های طبیعی شگفت انگیزی است که با دیدنشان، زبان از توصیف قاصر می ماند.
دیدنی ها و جاذبه های لرستان
حالا می خواهیم راهی بازار شویم و به شما بگوییم که در سفر به لرستان، در کنار لذت بردن از طبیعت و دیدنی های بی مثال، چه رَه آوردی را برای دوستان و خانواده تان تهیه کنید تا به آنها بگویید که همواره به یادشان هستید. در این استان می توانید به سراغ خوراکی های خوشمزه بروید و کامتان را با آنها شیرین کنید یا از میان دنیای رنگارنگ صنایع دستی ها یکی را انتخاب نمایید و یادگاری را به دیگران هدیه دهید.
سوغاتی های خوشمزه
در سفر به لرستان می توانید یادگاری های خوشمزه ای را تهیه کند و برای عزیزانتان بیاورید که در ادامه به معرفی آنها می پردازیم:
۱- عسل
در کنار طعم خوب عسل، یکی از دلایلی که شما را به مصرف این ماده خوراکی ترغیب می کند، خواص دارویی و درمانی آن است. طبیعت کم نظیر و بکر، به استان لرستان این امکان را می دهد که بهترین مناطق را برای پرورش زنبور و تولید عسل داشته باشد تا این ماده را در کیفیتی بالا به بازار عرضه کند و بتواند رتبه‌ی هفتم کشور را در تولید عسل و رتبه‌ی نخست کشور را در مرغوبیت آن به خود اختصاص دهد. در سفر به دیار لرستان از تهیه ی این سوغات پرخاصیت غافل نشوید.
۲- روغن حیوانی
از دیرباز شهرستان دلفان در استان لرستان، به سبب داشتن روغن حیوانی مرغوب و معطر شهره ی خاص و عام بوده است. دام های عشایر و دامداران این شهرستان از مراتع، چمنزارها، کوه‌های انباشته از پوشش جنگلی و گونه‌های گیاهی معطر تغذیه می کنند و فرآورده های به دست آمده از آنها نیز از کیفیت بالایی برخوردار می باشد.
زنان عشایر از شیر دام، ماست تهیه می کنند و آن را درون مشک می ریزند. سپس با افزودن مقداری آب و نمک از آن دوغ و کره تهیه می کنند و با آب کردن و جوشاندن این کره، روغنی خالص و معطر به دست می آورند که با عنوان روغن حیوانی در بازارها عرضه می شود. این روغن در رنگ‌های زرد و سفید وجود دارد و در زبان محلی به آن، روغن دان می گویند.
۳- کلوچه بروجردی
کلوچه بروجردی که با عنوان کلوچه قندی نیز از آن نام برده می شود یکی از شیرینی های لذیذ لرستان است که در مرکز این استان و با ترکیب آرد گندم، رنگ‌های طبیعی، مغز بادام و روغن حیوانی طبخ می گردد. این کلوچه جایگاه خاصی در میان خانواده های ساکن لرستان دارد و در ایام عید با استفاده از همین شیرینی از مهمانان پذیرایی می کنند.
۴- شیرینی آردی
شیرینی آردی از جمله شیرینی های سنتی خوشمزه ای است که در مرکز استان لرستان تهیه می شود. این شیرینی ماندگاری بالایی دارد به همین دلیل می توانید در سفر به استان لرستان، آن را به عنوان یک سوغاتی مناسب از بازارها تهیه کنید. شکر، آرد و روغن مواد اولیه ی شیرینی آردی هستند که با افزودن طعم دهنده‌های مختلف، انواع گوناگونی همچون شیرینی آردی گردوئی، شیرینی آردی نخودی و شیرینی آردی نارگیلی، طبخ می شود.
۵- سمنوی بروجرد
جوانه‌ی گندم یکی از مواد مغذی است که در تهیه ی سمنو از آن استفاده می شود و ارزش بالای غذایی این خوراکی خوش طعم را تضمین می کند. سمنو یکی از عناصر اصلی سفره ی هفت سین می باشد و ساکنان بروجرد در طبخ آن تبحر خاصی دارند و تهیه و فروش سمنو یکی از مشاغل رایج در بروجرد به حساب می آید.
۶- کاک
کاک از جمله شیرینی های سنتی ایران است که در استان ها و مناطق مختلفی تولید می شود. در لرستان، این شیرینی خوشمزه را با ترکیب آرد، روغن حیوانی و زعفران تهیه و به بازار عرضه می کنند. کیفیت بالا و طعم دلپذیر و عدم استفاده از مواد افزودنی و نگهدارنده، این شیرینی را به عنوان یکی از سوغات های بسیار مرغوب لرستان مطرح می کند.
البته جالب است بدانید که کاک در میان نان و شیرینی های سنتی کرمانشاه هم دیده می شود.
۷- نان ساجی
در لرستان نوعی نان پهن و نازک بر روی یک صفحه‌ی فلزی دایره ای شکل به نام ساج درست می شود که به نان ساجی شهرت دارد. انواع مختلف این نان با نام های نان تیری، ته‌کِلِه‌ایی، نان تپ تپی و فه‌تیره شناخته می شود و علاوه بر لرستان، در استان‌های دیگری همچون کردستان، کرمانشاه، خوزستان و فارس نیز طبخ می گردد.
۸- انواع حلوا و ارده
در لرستان حلواهای متفاوتی وجود دارند که در تهیه‌ی آنها از مواد مختلفی همچون شیره‌ی انگور استفاده می گردد. از جمله محصولاتی که می توانید از بازارهای لرستان تهیه کنید می توان به ارده شیره، حلوا شکری، حلوا ارده و حلوا مغزی اشاره نمود.
۹- ترخینه
ترخینه ماده ای است که از ترکیب بلغور گندم و جو در دوغ حاصل می شود. برای تهیه ی آن، به مدت چند ساعت بلغور را در دوغ می جوشانند تا بپزد و ترکیبی خمیری به دست آید. این ترکیب را به صورت گلوله در می آورند و پس از خشک شدن در زیر آفتاب آماده ی عرضه به بازار می نمایند.
از ترکیب تکه های خشک ترخینه با حبوبات و سبزی های معطر ، آش بسیار لذیذی تهیه می شود.
۱۰- برساق
برساق نوعی شیرینی خشک در لرستان است که طرفداران خاص خود را دارد. برای تهیه این شیرینی خمیری از آرد، شکر، رازیانه، تخم مرغ، شیر و روغن آماده می کنند و پس از قرار دادن ترکیب گردو، دارچین، شکر، گلاب و هل درون خمیر، آن را در روغن سرخ می کنند تا آماده ی مصرف شود.
صنایع دستی
هنرمندان ساکن لرستان با استفاده از مواد اولیه ی گوناگونی که در دسترس دارند به تولید صنایع دستی مشغولند که در ادامه به معرفی آنها می پردازیم:
۱- ورشوسازی
ورشو سازی صنعتی است که با بیش از دو قرن قدمت به عنوان شاخص ترین صنایع دستی لرستان در در داخل و خارج کشور شهرت دارد.
ورشو نوعی فلز سفید است که همچون نقره به نظر می رسد و از ترکیب ۲۰ درصد نیکل، ۳۵ درصد روی و ۴۵ درصد مس تشکیل شده است. این فلز به راحتی ذوب می شود و قالب گیری آن بسیار آسان است. ورق‌های ورشو با استفاده از فن چکش‌کاری و خم‌کاری با دستگاه‌های ساده و نیروی بازوی هنرمند به آثاری همچون سینی، دیس، بشقاب، قاشق و چنگال، سماور ذغالی، قوری، زیر سماوری، چای‌دان، قندان، استکان، گلاب‌پاش، آفتابه لگن، سرمه‌دان و … تبدیل می شوند و عرضه می گردند. امروزه بارزترین اثر این هنر، سماورهایی هستند که در مغازه های لرستان به چشم می خورند.
۲- جاجیم بافی
جاجیم یک زیرانداز دورویه است که بافت آن در اکثر روستاهای ایران رواج دارد و جاجیم هر منطقه با توجه به ترکیب رنگ و ظرافت نخ و نقوش آن شناخته می شود. با فرا رسیدن فصل بهار و پاییز در لرستان، زنان هنرمند عشایر نخ‌های پشمی را با رنگ‌های طبیعی، رنگ‌آمیزی می‌کنند تا در بافت جاجیم هایی با نقوش شونه، دنو موشی، شیروز، گلی و هچه از آنها استفاده کنند.
شاید امروزه بر چهره ی این دست بافته ی اصیل گرد و غبار فراموشی نشسته است اما هنوز هم بسیاری برای زینت دادن به خانه هایشان آن را به کار می گیرند.
۳- گیوه دوزی
گیوه نام یکی از پاپوش های سنتی کشورمان است که بسیار سبک و بادوام بوده و در بسیاری از مناطق روستایی و شهری تولید می گردد. برای ساخت گیوه از نخ قالی و نخ ابریشم و ضایعات چرم استفاده می کنند.
۴- حصیر بافی
حصیربافی از صنایع دستی قدیمی می باشد که از دیرباز در میان بشر در سراسر جهان رواج داشته است. برای انجام این کار ابتدا حصیر را مرطوب و نرم می کنند و سپس آنها را به صورت تار و پود می بافند تا به صورت یک سطح یکپارچه در آید. با استفاده از این هنر، زیرانداز، سبد و محصولات این چنینی تولید می گردد.
۵- نمدمالی
از گذشته های دور در اغلب شهرهای لرستان به ویژه بروجرد و خرم‌آباد کارگاه‌ها و بازارهای نمدمالی دایر بوده اند و به تولید کلاه نمدی، تن‌پوش‌های نمدی و انواع زیراندازها در طرح و نقش های مختلف می پرداختند.
برای تهیه ی نمد عمل بافتن انجام نمی شود و تنها با استفاده از مرطوب کردن پشم و ایجاد فشار بر روی آن، تولید آن صورت می گیرد.
۶- خراطی
خراطی هنر ساختن اشیا از چوب است که به وسیله ی دستگاه مخصوصی صورت می گیرد و در طی آن وسایل مختلفی همچون قلیان، گهواره، پایه ی آباژور و ظروف تولید می شوند. بقایای نقش برجسته‌های کاخ داریوش در تخت جمشید که در آنها تخت و چهار پایه و عودسوز مزین به هنر خراطی هستند، حکایت از قدمت دیرینه ی این هنر دارند. در لرستان خراطان بسیاری به کار مشغولند و آثار بسیار زیبایی را خلق می کنند که می توانند یادگاری های ارزشمندی برای شما باشند.
۷- قالیبافی
به هر خطه از مرز و بوم ایران که سر می زنیم هنر قالیبافی را به شکل ها و طرح های مختلف شاهد هستیم. این هنر نسل به نسل در میان خانواده ها جریان دارد و هنرمندان با استفاده از آن نقش های زیبایی را می آفرینند. عشایر و روستانشینان این هنر را به اوج می رسانند و قالی هایی چشم نواز را می بافند.
۸- گلیم بافی
گلیم یکی از دست بافته های ایران است که با استفاده از پشم حیوانات اهلی بافته می شود و مانند فرش از آن استفاده می گردد. در لرستان گلیم های مرغوبی با استفاده از رنگ های سیاه، سبز، آبی، سفید با نقوش خاص منطقه بافته می شود که می تواند ره آورد سفر شما به این استان باشد.
۹- ماشته بافی
ماشته، نام دست بافته ای پشمی و منقوش است که در اکثر مناطق ایران به نام جاجیم شناخته می شود اما در خرم آباد و کرمانشاه نامش را ماشته یا موج گذاشته اند. برای بافت این دست بافته ی بسیار قدیمی از نخ پشمی الوان استفاده می شود و نقوشی همچون گل پتویی، چهارخانه آو و دار (آب و درخت)، راه راه ، هشت خانه، خانه پنجزاری به آن زینت می دهند.
ماشته به عنوان رختخواب پیچ استفاده می شود اما در میان عشایر و روستاییان به عنوان زیر انداز، روانداز و روی کرسی نیز کاربرد دارد. در شهرها از این دست بافته برای روفرشی، رومبلی، انواع پشتی،کیف زنانه، ساک، تزئین منزل و… استفاده می گردد.
۱۰- حرمی بافی
حرمی یا ارامی نام یکی از دست بافته های استان لرستان است که بافت آن در شهرستان بروجرد رواج دارد. پیشتر این دست بافته را از تار و پود پشمی می بافتند اما امروزه در تار آن، نخ های پنبه ای را به کار می برند.
ابعاد حرمی یک متر در هفتاد سانتیمتر می باشد و برای منقوش ساختن آن از نقوش گل و پروانه، شانه ای و خطوط موازی و رنگ های قرمز لاکی و سورمه ای استفاده می کنند. در گذشته کاربرد حرمی، به عنوان بقچه و زیر انداز حمام بوده است.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
بهاره فلاح
