روستای قورتان در شرق مسیر زنده رود اصفهان
اگر از اصفهان به طرف شرق همراه و هم نوا در مسیر زنده رود حرکت کنیم پس از طی مسافتی حدود ۱۰۰ کیلومتر در ۱۲ کیلومتری شهر ورزنه به روستایی برم یخوریم که اسم گورتان یا قورتان را برآن نهاد ه اند. از قدمت روستا تاریخ دقیقی در دست نیست.
ولی از شواهد و قرائن این طور به نظر میرسد که روستای قورتان در شرق مسیر زنده رود اصفهان به دوره بهرام گور تعلق دارد و یکی از وجوه تسمیه روستا نیز به همین اسم بهرام گور برمی گردد . به گفته بعضی از اهالی روستا یک روز که بهرام برای شکار گور به منطقه گاوخونی یا گور خونی می رود در همین منطقۀ باتلاقی فرو میرود و میمیرد. قلعه چهار هکتاری قورتان(روستای قورتان در شرق مسیر زنده رود اصفهان) با وجود ویژگی های ارزشمند میراثی که آن را شایسته ثبت در فهرست آثار ملی می کند، آخرین و تنها بازمانده از قلعه روستاهای کشور است. این درحالی است که تا سال ۱۳۳۵ شمسی تمامی مردم در داخل ارگ ساکن بودند و قلعه مملوا ز جمعیت بود. جریان مهاجرتا ز قلعه باافزایش احساس امنیت، ازدیاد جمعیت و ایجاد امکان بهر هبرداری و ساخ توسازا ز زمینها آغاز شد و به مرور زمان، مردم ارگ را رها و در حاشیه آن شروع به احداث خان ههای جدید کردند. آرام آرام مردم زندگی در بیرون قلعه را به داخل آن ترجیح دادند تا تقریباً خالی از سکنه و نیم همتروکه شد. با مستقرشدن مردم در خان ههای جدید، در حال حاضر اغلب خان ههای سالم و نیم هسالم داخل ارگ، به محلی برای نگهداری دام و انباری برای ذخیره علوفه و محصولات کشاورزی تبدیل شده است. مشخصات ظاهری و مختصات قلعه به گونه ای طراحی شده که وسعتی حدود ۴۰ هزار متر مربع را اشغال کرده و دارای حصاری کنگره دار از خشت و گل خام و بسیار مستحکم و دارای عظمت فوق العاده ای است. ارتفاع این حصارها ازسطح زمین تا راس کنگره ها نه متر و ارتفاع برج ها از زمین تا کنگره دوازده متر است. مصالح به کاررفته در این بنا مطابق با آب وهوای کویری است و به همین خاطر تماما از خشت وگل درست شده است. قطر دیوارهای قلعه در پایین دست متفاوت است تا جایی که در پایین بین سه الی پنج متر به خاطر وجود زاینده رود در جوار آن متغیر است و راهروی باریکی روی حصار برای رفت و آمد دیده بان ها درست شده است که دورتادور دیوار قلعه را در بر دارد و هم اکنون به علت باران و فرسایش در بعضی نقاط از بین رفته و عبور چند نفر امکا نپذیر نیست. در سرتاسر حصار روی لبه های کنگره، سوراخ هایی وجود دارد که برای تیراندازی به سمت مهاجمان بیرون قلعه درست شده است. حصار شرقی و غربی قلعه حدود ۱۸۰متر طول دارد و هرطرف دارای دو برج دیده بانی است. بدین وسیله چهارده برج دورتادور قلعه را احاطه کرده اند. یکی از نکات قابل توجه در این بنا وجود مسجد تاریخی است که به دوره سلجوقیان برمی گردد؛ همچنین حمام هایی به سبک قدیم،آب انبارها و آسیاب آبی که آب آن از زاینده رود تامین می شده است،همه وهمه نشان از وجود صمیمیت و صفایی بوده که بین مردم این روستا رواج داشته است و اهالی با همدلی کنار هم می زیسته اند. مراسم زار خاکی سال هاست که روستای قورتان در شرق مسیر زنده رود اصفهان برگزارکننده رویدادی مذهبی آئینی است که همه ساله گردشگران زیادی را ب هسوی خود جذب م یکند. بعد از اسلام و پس از واقعه عظیم عاشورای حسینی، مراسمی ویژه همراه باشور و حالی خاص، محرم هر سال روز تاسوعا در این قلعه به رسم قدیم زندگی جمعی برپا می شود.تمامی اهالی از اقصی نقاط منطقه و اهالی مقیم دیگر شهرها و حتی گردشگران خارجی برای دیدن این مراسم دور هم گرد م یآیند و با ابراز احساسات خود این جمع را همراهی م یکنند. مراسم زار از صبح روز تاسوعا آغاز می شود و تا ظهر همان روز ادامه می یابد. تمامی مردان ده در یک دسته جمع می شوند و طول مسیر مشخص شده را که صبح زود توسط کودکان ده کاه پاشی شده با پای پیاده و نوحه خوان طی می کنند. سادات با شال های سبزی که بر گرد نشان انداخت هاند مقابل دسته و مردان عام با شا ل های مشکی در ادامه حرکت می کنند. دسته دم می گیرد و پس از هر بار دم همه افراد دو زانو بر خاک می نشینند و از کاه های پاشیده شده روی زمین بر سر خود می ریزند و به سجده می روند و باز می ایستند و دم نوحه را از سر می گیرند؛ همچنین نخلی که با پارچه های سبز تزئین شده توسط چند نفر در دسته حمل می شود. نخل، اتاقک چوبی و سنگینی به شکل مستطیل است که به طورمعمول تزئین و آماده سازی آن ساعت ها طول می کشد. نخل گردانی که پیشینه آن به عهد صفوی بازمی گردد آئین مذهبی باشکوهی است.
روستای قورتان در شرق مسیر زنده رود اصفهان
