اثرات مثبت و سازنده صنعت گردشگری و توریسم بر کسی پوشیده نیست. این جنبه های مثبت از طریق درآمدزایی، دریافت مالیات، فروش کالا و خدمات و سرویس های مختلف به گردشگران و اشتغال زایی کاملا مشهود و مشخص است. به همین دلیل هم کشورهای مختلف دنیا سعی می کنند با تقویت و حفظ مکان ها و جاذبه های گردشگری و ایجاد زیرساخت های مناسب بتوانند از درآمدهای حاصل از این صنعت بهره مند شوند. اما با رشد آمار سفرها و افزایش تعداد گردشگران داخلی و خارجی مشکلی جدید پدیدار شده که جنبه های بسیار مخرب و آسیب زننده ای می تواند داشته باشد. حتما تا به حال برایتان پیش آمده که در تعطیلات مثل عید نوروز یا تابستان به جایی سفر کنید و آن قدر مقصد و جاذبه های گردشگری شلوغ و پرازدحام باشد که هیچ لذتی از سفرتان نبرید. البته ازدحام بیش از حد گردشگر و بیشتر از حد ظرفیت که اورتوریسم نامیده می شود تنها باعث اختلال در سفر مسافران نمی شود. بلکه می تواند تاثیرات مخربی بر زندگی مردم محلی، محیط زیست و آثار و جاذبه های تاریخی و گردشگری هم داشته باشد.
اورتوریسم
اگر به طور خلاصه بخواهیم اورتوریسم در صنعت گردشگری را تعریف کنیم باید این طور بگوییم: اورتوریسم وقتی اتفاق می افتد که تعداد بازدیدکنندگان یک مقصد بسیار زیاد باشد. البته استفاده از عبارتِ «بسیار زیاد» نمی تواند به طور دقیق این مفهوم را مشخص کند و نمی توان عدد دقیقی برای آن مطرح کرد. این موضوع تا حد زیادی به مقصد گردشگری، ساکنین و افراد بومی در آن منطقه، میزبان ها، صاحبان کسب و کار و توریست ها بستگی دارد. مثلا ممکن است تعداد بازدیدکنندگان در یک بنای تاریخی به طور میانگین ۱۰۰ نفر باشد و اورتوریسم محسوب نشود. اما همین ۱۰۰ نفر اگر در یک منطقه جنگلی یا ساحلی باشند باعث بر هم زدن آرامش و محیط آن جا بشوند و در نتیجه اورتوریسم تلقی بشود.
فرایند رشدِ گردشگری
به این ترتیب می توانیم بگوییم اورتوریسم ودر صنعت گردشگری وقتی رخ می دهد که: تعداد گردشگران بیشتر از تسهیلات و امکانات ارائه شده در یک منطقه باشد؛ و ازدحام بیش از حد گردشگر در یک مکان باعث کاهش کیفیت خدمات و رضایت و تجربه سفر بازدیدکنندگان بشود. بر اساس سازمان جهانی گردشگریِ سازمان ملل متحد (UNWTO)، تعداد گردشگرانی که از کشورهای دیگر دیدن می کنند هر سال ۳۰% رشد می کند. به این ترتیب از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۳۰ این رقم به ۱٫۸ میلیارد ورود توریست در سال افزایش پیدا خواهد کرد.
با توجه به این آمار، اورتوریسم در صنعت گردشگری معضلی غیرقابل اجتناب خواهد بود و به ویژه در مقاصد محبوب و پرطرفدار شاهد این معضل و ازدحام بیش از حد گردشگر خواهیم بود. بسیاری از کشورها فکر می کنند یک سال گردشگریِ موفق حتما به معنای افزایش آمار توریست ها و مسافران است. از طرفی به دلیل جنبه های مثبت اقتصادیِ صنعت گردشگری، اکثر دولت ها به جای آن که به فکر محدود کردن ورود گردشگران بشوند در صدد جذب بیش از پیش گردشگران خارجی و داخلی هستند.
حجم اورتوریسم در کجا بیشتر است
اورتوریسم در صنعت گردشگری به سرعت در حال تبدیل شدن به یک معضل و مساله جدی و نگران کننده است. برخی از شهرها و کشورهایی که در حال حاضر بیشتر از سایر کشورها با معضل ازدحام بیش از حد گردشگر دست و پنجه نرم می کنند عبارتند از: شهر بارسلونا اسپانیا، شهر ونیز ایتالیا، شهر آمستردام هلند، کیوتو ژاپن و نیویورک سیتی آمریکا. در سال ۲۰۱۰ تنها ۵۰۰ هزار نفر از ایسلند دیدن کرده اند. اما این رقم سالانه بیش از ۲ میلیون نفر به این کشور سفر می کنند. آمستردام شهر کوچکی است که جمعیتش به زحمت به یک میلیون نفر می رسد. اما سالانه پذیرای بیش از ۱۵ میلیون گردشگر و توریست است! شهر دوبرونیک کرواسی به دلیل اورتوریسم و ازدحام بیش از حد گردشگر مجبور شده محدودیت ۴۰۰۰ نفر بازدیدکننده در روز را اعمال کند. سایر شهرهایی که از معضل اورتوریسم یا ازدحام بیش از حد گردشگر رنج می برند عبارتند از شهرهای پاریس، کپنهاگ دانمارک و برلین آلمان.
تاثیر مخرب اورتوریسم بر گردشگری
پتانسیل ها و مزایای گردشگری و توریسم بر کسی پوشیده نیست. با این حال، اثرات منفی محیط زیستی و اجتماعی-فرهنگیِ گردشگری روز به روز نمود بیشتری پیدا می کند و به پدید آمدن معضل اورتوریسم منجر شده است. برخی از نتایج بارز اورتوریسم عبارتند از ایجاد ترافیک و راه بندان، ازدحام بیش از حد و آزاردهنده گردشگران در شهرها یا مکان های توریستی و تخریب و آسیب های محیط زیستی. اورتوریسم می تواند باعث آسیب های دائمی و از بین رفتن پدیده های طبیعی یک منطقه شود و از طرفی منجر به جابجایی های غیراصولیِ جمعیت بومی و برهم زدن زندگی سنتی مردم منطقه شود.
راه حل معضل اورتوریسم
اورتوریسم در صنعت گردشگری معضلی است که باید جدی و اصولی به آن پرداخته شود. یکی از اولین راه حل های اورتوریسم بدون شک گردشگری مسئولانه است. توریست ها می توانند در فصل پرگردشگر و اوج سفرها، مقاصد خاصی و خلوت تر را انتخاب کنند و در فصل و زمان های دیگر به مقاصد گردشگری سفر کنند. هرچه باشد، ازدحام بیش از حد گردشگر می تواند اثرات مخرب و بدی روی تجربه سفر خودِ گردشگران هم داشته باشد. با این وجود، گردشگرانی که در فصل های شلوغ به یک منطقه سفر می کنند هم باید مراقب باشند که رفتارهایشان تاثیر منفی بر منطقه و محیط نداشته باشد. ریختن زباله، روشن کردن آتش، بی احترامی به فرهنگ مردم محلی، رعایت نکردن عرف ها و آسیب زدن عمدی یا غیرعمدی به جاذبه های گردشگری طبیعی و تاریخی از جمله اثرات منفی حضور گردشگران در یک منطقه می تواند باشد.
زهرا مظاهری
