۹ باغ ایرانی در سال ۲۰۱۱ توسط کارشناسان یونسکو به عنوان جاذبه‌های جهانی در نظر گرفته شدند و نامشان در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت. این باغ‌ها از گوشه و کنار ایران انتخاب شده و پس از بررسی‌های فراوان به عنوان نمونه‌هایی ارزشمند از باغ‌های ایرانی شناخته شده‌اند. هر یک از این باغ‌ها علاوه بر معماری بی نظیر بناهای خود، تاریخ یک دوره در ایران را برای شما روایت می کنند. به قصد آشنایی با یکی از این باغ‌ها، سفری به استان خراسان جنوبی خواهیم داشت و راهمان را به سمت شهر بیرجند ادامه می‌دهیم و در گوشه‌ای از آن وارد باغ اکبریه می‌شویم که قدمت آن به اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه باز می‌گردد و ما را به درون دنیای خود می‌کشاند.
با وسیع شدن شهر بیرجند، استفاده از ارگ بهارستان به عنوان اولین ارگ حکومتی در بیرجند، به دل حاکمان وقت خوش نیامد؛ زیرا حراست و حفاظت از آن مجموعه سخت‌تر شده بود به دلیل گستردگی محلات و قرارگیری این ارگ در مجاورت دیگر سکونتگاه‌ها و دیگر اینکه روابط آن‌ها در منظر عموم قرار گرفته بود، سبب شد تا در اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه، علی اکبر خان خزیمه، دستور احداث بنایی فاخر را در مجاورت قنات و دامنه‌ی کوه باقران بدهد. وی از خاندان خزیمه علم بود که تبارشان به خازم بن خزیمه، سردار عرب و فاتح خراسان می رسید.
باغ اکبریه با مساحت حدود ۳٫۵ هکتار، در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد و دو بنا در آن دیده می‌شود. این باغ با دیواره‌های خشتی از سه طرف محصور شده و فضاهای اصلی معماری آن شامل عمارت اصلی، فضاهای خدماتی و اصطبل است. فضای ورودی باغ اکبریه متشکل از یک سردر است که در سقف آن تزیینات مقرنس کاری دیده می‌شود.
این باغ ایرانی با الهاماتی از معماری روسی طراحی شده است که تلفیق آن با معماری اسلامی، سبک معماری نوینی را به نمایش گذاشته است. به مانند دیگر باغ های ایرانی، باغ اکبریه نیز تک محوری و دارای یک محور اصلی است. از ویژگی معماری باغ ایرانی که در اکبریه نمود پیدا کرده است پیروی از چهارباغ از دوران هخامنشی است. الگوی اصلی چهارباغ ریشه عمیقی در هنر و فرهنگ ایران دارد؛ به طوری که در سایر هنرها همچون هنر فرش‌بافی نیز الگوی چهار باغ و همان چلیپا به چشم می خورد.
باغ اکبریه امروزه تنها یک باغ به جا مانده از تاریخ نیست بلکه بخش‌های مختلفی را برای بازدید در خود جای داده است. از جاذبه‌های این باغ برای بازدید می‌توان موزه باستان شناسی بیرجند، موزه مردم شناسی، موزه فرهنگ و عروسک خراسان و همچنین موزه مشاهیر را نام برد.
حوریا کریمی
