گنجینه قنات اردکان یزد، یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری
گنجینه قنات اردکان واقع‌شده در شهر اردکان یزد، یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری این شهر می‌باشد. استفاده از خانه تقدیریان که فضای مناسبی برای به نمایش گذاشتن وسایل مربوط به قنات بوده است، یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری می‌باشد. شهر اردکان با دارا بودن ۲۵۰ رشته قنات، یکی از پر قنات‌ترین شهرهای کشور است.
از ۲۵۰ قنات ذکرشده، تنها در ۸ مورد آب جاری است و این سازه‌های آبی که شاهکاری به جا مانده از مهندسی شگفت انگیز دوران باستان هستند، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهر اردکان یزد، در معرض دید علاقه‌مندان قرارگرفته‌اند.گنجینه مذکور که دارای طولی حدود ۵۰۰ متر می‌باشد، توجه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی را به خود جلب نموده و موجب رونق صنعت گردشگری در این منطقه شده است.
احیای قنوات علاوه بر دارا بودن بعد گردشگری و جذب توریست، موجب آبادانی منطقه و رشد کشاورزی و دامداری نیز خواهد شد.هرکجا که آبی باشد، آبادانی به همراه آن خواهد آمد.بازدید کنندگان از این گنجینه می‌توانند در طول مسیر، از پایاب، سرداب، مسیرهای انشعابی و ذخیره‌گاه آب با تمام دانش و فنون خاص انتقال آب در قنوات آشنا شوند.
همین مسئله موجب شده است تا این گنجینه نفیس، برای بازدید بسیاری از دانش آموزان و دانشجویان مفید واقع شود.تلفیق هنر، تاریخ و علم در احداث قنوات و تأسیس گنجینه ذکر شده، نشان از ذوق و هنر سرشار مردمان این خطه دارد.
بخش‌های گوناگون گنجینه قنات
مسیر محور گردشگری زیرزمینی گنجینه قنات واقع‌شده در شهر اردکان، در آثار و بناهای تاریخی محله تیران از جمله خانه تقدیری، آب‌انبار آخوند، خانه طبایی، خانه تقدیریان ، خانه مظلوم و آب‌انبار حاجی نوت قرار دارد و محور مذکور شامل بخش‌های مختلفی است که با هنرمندی تمام، فرهنگ و تاریخ کهن ایران زمین را به رخ گردشگران خواهد کشید.
از جمله این بخش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. مسیر قنات
۲. ایستگاه استراحت
۳. گنجینه قنات
۴. سردخانه‌های زیرزمینی
۵. آب‌انبارها
۶. پایاب‌ها
قنات‌های موجود در شهر اردکان
ماهرترین مقنیان حال حاضر ایران، متعلق به شهر اردکان یزد می‌باشند. این شهرستان زیبا پس از شهر تفت، بیشترین تعداد قنات را در استان یزد دارد.طولانی‌ترین قنات این شهر، قنات صدرآباد می‌باشد و همچنین مهم‌ترین قنات‌های این شهرستان به شرح زیر است:
۱. قنات صدرآباد به‌عنوان طولانی‌ترین قنات
۲. قنات عیش‌آباد با ۸ تا ۱۰ لیتر آب دهی
۳. قنات تقی‌آباد با ۹ لیتر آب دهی
۴. قنات علی‌آباد با ۷ لیتر آب دهی
۵. قنات قاسم‌آباد با ۹ لیتر آب دهی
۶. قنات زین‌آباد با ۱۵ تا ۲۰ لیتر آب دهی
۷. قنات قطب‌الدین با ۱۲ لیتر آب دهی
قنات‌های اردکان دارای میانگین آبدهی مناسبی می‌باشند به طوری که میزان آبدهی این قنات‌ها حدود ۲ لیتر در ثانیه است. کمترین میزان آبدهی مربوط به قنوات روستایی با حدود آبدهی ۱ لیتر در دقیقه و بیشترین آن نیز مربوط به قنات زین‌الدین یا زین‌آباد با حدود آبدهی ۳۰ لیتر در ثانیه می‌باشد.
تاریخچه قنات در ایران
ایرانیان باستان چندین هزار سال قبل با استفاده از نبوغ خود دست به ساخت قنات یا کاریز زدند.نکته جالب توجه این است که تاریخ نشان میدهد که نخستین قنات‌ها به دست ایرانیان ساخته شده است. با اختراع این قنات‌ها می‌توان مقدار قابل توجهی از آب‌های زیرزمینی را ذخیره و جمع نمود. قنات‌ها همانند چشمه‌ها آب را بدون نیاز به هیچ‌گونه ابزار کمکی به سطح زمین رسانده و به آبادانی مناطق خشک ایران کمک کرده‌اند.
کارشناسان معتقدند که قنات، ابتدا برای آبیاری در نظر گرفته نشده بوده بلکه فن آن کاملاً شبیه به معدن است.هدف از قنات در ابتدا جمع‌کردن آب‌های زیرزمینی در هنگام حفر معدن بوده است و رفته‌رفته از این فن برای آبادانی منطقه استفاده شده است. یونسکو نیز در سال ۲۰۱۶ قنات ایرانی را به‌عنوان میراث فرهنگی جهانی به ثبت رسانده است.عمر بیشتر قنات‌های ایرانی به بیش از ۲۰۰ تا ۲۵۰۰ سال می‌رسد.
قنات چیست
قنات یا کاریز، کانالی است که در زیرزمین کنده‌شده تا آب در آن برای رسیدن به سطح زمین در جریان باشد. این کانال‌ها که به یکدیگر متصل‌اند برای ارتباط دادن رشته چاه‌هایی است که از چاه مادر سرچشمه می‌گیرند. قنات‌ها برای تأمین آب جهت کشاورزی و شرب مورد استفاده قرارگرفته و ممکن است تا رسیدن به سطح زمین، چند کیلومتر طول داشته باشند. محل خروج آب از قنات را سر قنات یا دهن فره می‌نامند.
خشک بودن منطقه موجب شده است تا بسیاری از مردمان این منطقه با مشکل کم‌آبی مواجه باشند اما احداث قنات‌های به هم‌پیوسته سبب شد که تا حد زیادی آب در تمامی قنات‌ها به‌صورت یکسان موجود بوده و هیچ منطقه‌ای با مشکل بی‌آبی مواجه نشود. قنات، نشانگر همبستگی و همکاری مردمان منطقه کویری یزد است که برای یاری رساندن به یکدیگر احداث شده است.
منبع : سیری در ایران
