جاجرود در استان تهران
منطقه حفاظت شده جاجرود در استان تهران، بین N3547 تا N3531 عرض شمالی و E5157 طول شرقی، واقع شده و مساحت آن ۵۵ هزار و ۷۷ هکتار است. پوشش گیاهی: خارشتر، گز، تاغ، اسکنبیل، کاروانکش، جغجغه، گون، درمنه، زالزالک، گوجه وحشی، زرشک، انجیر پستانداران: کل و بز، قوچ و میش، آهو، پلنگ، خوک، کاراکال، سیاه گوش پرندگان: کبک، تیهو، باقرقره، اردک سرسبز
منطقه حفاظت شده جاجرود پس از انتخاب شهر تهران به عنوان پایتخت کشور(۱۱۳۳ خورشیدی) در زمان قاجاریه با نامهای قرق سلطنتی یا شکارگاه سلطنتی تحت حفاظت قرار گرفت. که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با تصویب شورای انقلاب اداره آن به سازمان حفاظت محیط زیست محول گردید و طی مصوبه شماره ۹۶ تاریخ ۲۱/۶/۶۱ شورایعالی حفاظت محیط زیست با حدود و ثغور مشخص به عنوان منطقه حفاظت شده تعیین گردید.
موقعیت عمومی منطقه
موقعیت جغرافیایی منطقه حفاظت شده جاجرود َ۳۰ و ْ۳۵ تا ََ۵۰ و ْ۳۵ عرض شمالی و َ۳۰ و ْ۵۱ تا
ََ۰۰ و ْ۵۲ طول شرقی می باشد. منطقه به صورت حوزه آبخیز نمی‌باشد بلکه محدوده زیست محیطی است که از شمال به جاده سد لتیان و جاده رسنان از شرق به ارتفاعات البرز جاده‌های فیروزکوه و هراز، از جنوب به جاده خاوران و ارتفاعات حاشیه آن و مسگر آباد و از غرب به شهر تهران محدود می‌شود.
وسعت منطقه
وسعت منطقه حفاظت شده جاجرود ۵۶۶۲۴ هکتار و بلندترین نقطه مجموعه قله آراکوه به ارتفاع ۲۶۴۹ متر و پست ترین آن دشت سنگ تراشان به ارتفاع ۱۱۰۰ متر می‌باشد.
ویژگی و سیمای عمومی منطقه
توپوگرافی
برجستگی‌های مهم منطقه ارتفاع‌های قابل توجه هستند. کوههای منطقه حفاظت شده به صورت پراکنده وجود دارند که شامل قلل: دهک، خواسه‌بال، جوی‌لک، شش سفید، گالیون، نی‌یک، باجی‌گره، تماشا، قره‌آقاج، شنک، اراکوه، داردار، سولک، چنارک می‌باشند.
بلندترین کوه منطقه اراکوه با ارتفاع بیش از ۲۶۰۰ متر می باشد، که مناطقی هستند که عمدتاً زیستگاه قوچ و میش بوده و از نظر پوشش گیاهی به دلیل استفاده مفرط دامداران از کیفیت مطلوبی برخوردار نیستند ولی در ارتفاعات بالا شامل بادام، بنه، انواع گون می‌باشند. همچنین کوههای خواسه‌بال، شش‌سفید، باجی‌گره، داردار، سولک زیستگاه کل و بز می‌باشند و در کوههای داردار نیز پلنگ مشاهده گردیده است. این کوه‌ها چشمه‌های بسیاری را در خود جای داده‌اند.
آب و هوا
این منطقه دارای اقلیم نیمه صحرایی، کوهستانی و آب و هوای معتدل و نسبتاً خشک است، بیشترین و کمترین بارش متوسط سالانه معادل ۷۳۱ و ۱۹۸ میلی‌متر می‌باشد.
حداکثر و حداقل درجه حرارت معادل ۴۲ و ۳۰- درجه سانتی‌گراد در ماه‌های تیر و اسفند می‌باشد که قریب به هشت ماه از سال از اوایل پایز تا اواسط بهار به تناوب ، ناحیه را تحت تاثیر قرار می دهد که در فصل بهار به علت تشدید پدیده ناپایداری های محلی ، پراکندگی و شدت آنها بیشتر می شود ، به طوریکه میزان بارش برای ارتفاع متوسط منطقه در بهار ۳/۲۲ درصد ، در تابستان ۱/۳ درصد ، پاییز ۱/۲۸درصد ، زمستان ۵/۴۶ درصد، پنج شاخص حرارتی سالانه برای ارتفاع متوسط منطقه شامل حداکثر مطلق، متوسط حداکثر، میانگین روزانه، متوسط حداقل و حداقل مطلق به ترتیب ۸/۳۵، ۸/۱۷، ۱۲، ۳/۶، ۳/۱۹- درجه سانتی گراد برآورد می گردد. همچنین متوسط تعداد روزهای یخبندان سالانه منطقه برای ارتفاع مزبور ۱۰۹ روز در سال است . به عبارت دیگر یخبندان در طول سال از سه ماه متجاوز است. میزان تبخیر سالانه از سطح آزاد آب در محدوده مطالعاتی ۱۸۵۲ در ارتفاع متوسط میلی متر برآورد شده است که بیشترین آن حدود ۴/۲۵۰۵ میلی متر و کمترین مقدار تبخیر ۴/۱۱۰۴ میلی متر در سال است.
هیدرولوژی
در منطقه حفاظت شده جاجرود دو رودخانه نسبتاً پرآب به نام رودخانه جاجرود و رودخانه دماوند وجود دارد:
۱. رودخانه جاجرود:
رودخانه جاجرود به طول تقریبی ۱۴۰ کیلومتر از دامنه‌های جنوبی البرز مرکزی سرچشمه می‌گیرد. این رودخانه دارای چند سرشاخه است که مهمترین آن شاخه‌ای است که از دامنه‌های جنوبی خرسنگ سرچشمه می‌گیرد. شاخه مهم دیگر شاخه‌ای است که از دامنه‌های کلون بستک سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از دربند، شمشک، میگون در ناحیه فشم با شاخه خرسنگ بهم پیوسته و رودخانه جاجرود را بوجود می‌آورد. رودخانه آهار که از دامنه‌های شمالی توچال سرچشمه می‌گیرد در دهکده اوشان به این رودخانه می‌پیوندد و در پائین‌تر نیز شاخه امامه به آن متصل می‌گردد. شاخه‌های فرعی لوارک، کنده‌رود و افجه نیز مستقیماً به دریاچه سد لتیان وارد می‌شوند. این رودخانه پس از عبور از سد لتیان و طی ۲۳ کیلومتر که قسمت اعظم آن از منطقه حفاظت شده جاجرود و پارک ملی خجیر می‌گذرد در منتهی الیه پارک ملی خجیر با رودخانه دماوند تلاقی پیدا می‌نماید.
۲. رودخانه دماوند:
رودخانه دماوند از دو شاخه اصلی یکی بنام رودخانه تار که از پایین دست دریاچه تار سرچشمه می‌گیرد و دیگری به نام رودخانه رودبار (چشمه اعلا) تشکیل شده است. این رودخانه پس از عبور از شهرستان دماوند در امتداد جنوب غربی به سوی منطقه حفاظت شده جاجرود سرازیر می‌شود. در منطقه زره‌در که در حاشیه منطقه حفاظت شده قرار دارد رودخانه سفیدرود به آن می‌پیوندد و پس از عبور از مناطق پلنگ آواز پایین و ماملو در نزدیکی روستای یوردشاه به رودخانه جاجرود ملحق می‌گردد و دوآب دماوند را تشکیل می‌دهد. این رودخانه پس از گذشتن از محل دروازه و تأسیسات پارچین از مسیل شریف آباد عبور نموده و پس از مصارف آبیاری وارد دشت ورامین می‌گردد.
۳. آب دربندک:
از ارتفاعات باغکمیش به طرف جنوب امتداد داشته و دره دربندک را طی کرده و در نزدیکی خجیر به رودخانه جاجرود می‌پیوندد. که این رودخانه به علت سرازیر شدن پساب کارخانه الکل‌سازی دارای مطلوبیت کافی نمی‌باشد. وسعت کل حوضه آبخیز مورد مطالعه حدود ۱۷۶۶ کیلومتر مربع می‌باشد. وجود حدود ۵۲ چشمه در منطقه و رودخانه های پر آب سبب گردیده حیات وحش در این منطقه مشکل کمبود آب نداشته باشند.
زمین شناسی
از نقطه نظر زمین‌شناسی می‌توان عنوان نمود که محدوده موصوف از نظر چینه‌شناسی، ژئومرفولوژی، حساسیت به فرسایش و نفوذپذیری وضعیت مناسبی را دارا بوده ولی منطقه از نظر تکتونیکی فعال می‌باشد که البته برای توسعه‌های زیست‌محیطی مشکلی را ایجاد نخواهد نمود.موقعیت منطقه از نظر زون‌های زمین‌شناسی ایران نشان دهنده قرارگیری محدوده‌در زون البرز و زیر زون البرز مرکزی است. کوههای البرز شمال تهران متشکل از یک سری‌راندگیها وچین‌های شرقی – غربی است که از محور مرکزی البرز کوه بر رویهم و به سمت‌خارج (شمال و جنوب) رانده شده‌اند. شدت تغییر شکلها در دو کناره شمالی (گسل خزر)و جنوبی (گسل شمالی تهران) به بیشترین مقدار خود می‌رسد و بلندیهای البرز کوه به‌ترتیب بر روی دشت کناری خزر در شمال و دشت تهران در جنوب رانده شده است. روندهای ساختاری حاکم بر محدوده شامل سطوح چینه‌بندی، سطوح دگرشیبی، درزه‌ها،گسلهای راندگی و چین‌هاست. این محدوده از نظر زمین‌شناسی ساختمانی فعال می‌باشد وگسلها و چینهای زیادی در منطقه وجود دارد که روند غالب گسلها و روند محور چینهاعمدتاً شرقی – غربی است. این مسئله کوتاه شدگی عمومی منطقه در جهت عمود برروند گسلها و محور چین‌ها را نشان می‌دهد. فعالیت تکتونیکی منطقه بر حساسیت‌سازندها نسبت به فرسایش و نفوذپذیری واحدهای سنگی تاثیرگذارند که این پدیده‌ها برتوسعه زیست محیطی منطقه اثر گذارند. از نظر چینه‌شناسی سازندهای منطقه از نظر جنس و سن بسیار متنوع می‌باشند. ازقدیمی‌ترین سازندهای متعلق به کامبرین تاجوان‌ترین سازندهای متعلق به کواترنر درمنطقه رخنمون دارند. از نظر جنس سنگهای رسوبی متنوع (آهک، ماسه سنگ، مارن،شیل) و سنگهای آذرین (خروجی جریانی، خروجی انفجاری و نفوذیری) وجود دارد.
از نظر حساسیت سازندها نسبت به فرسایش و رسوبزایی سازندها، سازندهای‌ماقبل کواترنر به پنج رده از رده A (با ضریب حساسیت‌ها و زیرها) تا رده E (با ضریب‌حساسیت ۱۳ و ۱۳ به بالا) (از حساس‌ترین تا مقاوم‌ترین) و واحدهای کوارتنر به دو رده‌شامل رده I یا رده نسبتاً حساسا به فرسایش (با ضریب حساسیت حدود ۳) و رده II یا رده‌نسبتاً مقاوم به فرسایش (با ضریب حساسیت حدود ۶) تقسیم‌بندی شدند. بیشترمساحت منطقه از رده C با حساسیت متوسط به فرسایش و ضریب حساسیت ۷ تا ۹ و ردهE مقاوم به فرسایش با ضریب حساسیت ۱۳ و ۱۳ به بالا تشکیل شده است. از نظر نفوذپذیری واحدهای سنگ‌شناسی، سازندهای تراوائی سست و سخت‌مهم از نظر منابع آب عمدتاً در قسمت شمال و مرکز محدوه متمرکز بوده، سازندهای‌تبخیری تخریب کننده کیفیت شیمیایی منابع آب و سازندهای حساس به فرسایش و تولیدرسوب و تخریب کننده کیفیت فیزیکی منابع آب در قسمت جنبو شرق محدود متمرکزهستند. رده‌های با نفوذپذیری بالا نیز در شمال غرب و مرکز منطقه یافت می‌شوند.
پوشش گیاهی
مجموعه منطقه جاجرود به دلیل نزدیکی به ناحیه گرمسیری ورامین از یک سو و متأثر از ارتفاعات البرز مرکزی از سوی دیگر و به دلیل داشتن پستی و بلندیهای فراوان از نظر پوشش گیاهی دارای سیمای متفاوتی می‌باشد. در کل منطقه ۵۱۷ گونه گیاهی شناسایی شده است که متعلق به ۷۰ تیره گیاهی هستند از این تعداد ۳۳۲ گونه معادل ۶۴% در ردیف گونه‌های گیاهی علفی چندساله، ۱۲۶ گونه معادل ۲۴% جزء گونه‌های یکساله، ۶ گونه از آنها معادل ۱% جزء گیاهان بوته‌ای و ۲۹ گونه معادل ۶% جزء گیاهان درختچه‌ای و ۲۴ گونه معادل ۵% در ردیف گیاهان درختی می‌باشد و این حالت بیانگر شرایط مناسب رویشی است که در منطقه شاهد آن هستیم زیرا عناصر دائمی آن که اغلب از نوع خاردار و پشته‌ای نیز می‌باشند از نظر حفظ ذخائر ژنتیکی دارای اهمیت خاص می‌باشند اگرچه که بیانگر تخریب پوشش از نظر کمبود گونه‌های خوش خوراک و مناسب چرای دام می‌باشند.
الف: پوشش گیاهی منطقه گرمسیری
پوشش گیاهی این منطقه از جنوب به سمت ورامین گسترده است و به علت بارندگی اندک منطقه خشک با سیمای گیاهان کویری با تراکم اندک و پراکندگی نامنظم است. گونه‌های خشبی، خاردار و پاکوتاه که گاهی به صورت جوامع محدود نیز دیده می‌شوند.
به طور کلی گونه‌هائی که به طور مشخص قابل رویت هستند عبارتند از گز، تاغ، قیچ، اسکنبیل، آشنان، جغجغه، آترپلکس، کاروانکش، پرند، کور، گون، درمنه، خار شتر و اسپند که در مناطق دشتی و کوههای خشک پراکنده‌اند.
ب: پوشش گیاهی کوهپایه‌ها
پوشش گیاهی استپی بیشتر کوهپایه‌ها و دامنه کوه‌ها را پوشانده است مانند ارتفاعات گویداغ که گونه‌هائی نظیر سیاه گینه، درمنه، ریش‌بز گونه‌های بالشتکی مانند کلاه میرحسن، گون و چوبک همراه با انواع گونه‌های خاردار و گونه‌هائی نظیر آویشن، قدومه، بومادران، کاکوتی، پونه کوهی و غیره دیده می‌شود.
ج: درختان و درختچه‌های منطقه:
بقایای جنگل‌های بنه در ارتفاعات و تپه ماهورهای ارتفاعات باغشاه تا حدود یورد قشقائی و کریم چشمه جنوب یال زیرک چال نیز بطور نامنظم پراکنده‌اند و گونه‌هائی نظیر زالزالک، گوجه وحشی، زرشک، انجیر، شیرخشت و بادامک نیز بطور پراکنده مشاهده می‌شود. بعلاوه در قسمت‌هائی از پارک ملی خجیر و در ارتفاعات و در شیب دامنه‌ها مانند سروکوه، زیرک چال بارجمالی درخت ارس نیز بطور پراکنده به چشم می‌خورد.
حیات وحش
پستانداران
منابع آب کافی، پناهگاه زیاد، و پوشش گیاهی متناسب با نیاز گونه ها، مجموعا” زیستگاه مناسبی در دو پارک ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود فراهم کرده است، به خصوص پارک ملی خجیر از جنبه های زیباشناختی، بوم شناسی، ژنتیکی، آموزشی، گردشگری و اجتماعی- اقتصادی ارزش های بسیار مهم بوده بطوری که از بهترین زیستگاههای البرز مرکزی می باشد. پارک ملی سرخه حصار گرچه به دلیل عوامل تنش زای زیاد دستخوش تغییرات قرار گرفته اما همچنان از اهمیتی خاصی برخوردار است.
نکته مهم اینکه پستانداران به علت وابستگی شدیدی که به زیستگاه خود دارند اغلب به عنوان‌معرف زیستگاه معرفی می‌گردند، از طرف دیگر همین وابستگی به زیستگاه باعث گردیده‌است تا آنها در مقابل تخریب‌های ایجاد شده در زیستگاه حساسیت بیشتری از خود نشان‌دهند. از طرف دیگر به علت قطع ارتباط این مجموعه با مناطق همجوار خود به‌صورت جزیره‌ای شده و پستانداران این منطقه در رابطه با مهاجرت‌ها و جابجائی‌های عادی فصلی خود دچار مشکل نموده است.
تعداد گونه‌های موجود در هر یک از راسته‌ها به شرح زیر است:
۳گونه از راسته حشره خواران Erinaceidae (خارپشت اروپائی،حشره خور دورنگ، حشره خور دندان‌سفید)
۵گونه از راسته خفاش‌ها Chiropter (خفاش بال‌سفید، خفاش سبیل‌دار، خفاش‌گوش‌موشی‌کوچک، خفاش گوش‌پهن، خفاش دم آزاد اروپائی)
۱۶ گونه از راسته جوندگان Rodentia(تشی، موش‌صحرائی، موش قهوه‌ای، موش سیاه، موش خانگی، موش ورامین، هامستر دم دراز، هامستر خاکستری، جرد ایرانی، جرد لیبی، ول آبزی، ول اجتماعی، ول معمولی، ول حفار افغانی، دوپای کوچک، دوپای ناشناخته)
۱ گونه از راسته خرگوشها Lagomorpha(خرگوش)
۹ گونه از راسته گوشتخواران Carnivora (گرگ، شغال، روباه معمولی، سمور، رودک، شنگ، کفتار، گربه وحشی، پلنگ )
۴ گونه از راسته زوج سمان Artiodactyla ( گراز، پازن، قوچ وحشی، آهو)
پرندگان
پارکهای ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود به علت دارا بودن‌زیستگاههای مختلف اعم از رودخانه، کوهستان، استپ، دارستان، کشتزار، باغات وهمچنین قرار گرفتن در مسیر مهاجرت تعداد زیادی از گونه‌های مهاجر از موقعیت بسیارخوبی جهت زندگی پرندگان برخوردار می‌باشد و به همین دلیل گونه‌های متنوعی ازپرندگان در زیستگاههای مختلف آن مشاهده می‌گردند.
در مجموع پرندگان پارک های ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود ۱۱۵ گونه بوده‌که ۲۲.۶ درصدپرندگان ایران را تشکیل می‌دهد:
تعداد ۳۴ گونه بومی (۲۹.۵ درصد، پرندگانی از قبیل کبک‌معمولی (Alectoris chukar)و تیهو (Ammoperdix griseogularis)
تعداد ۳۰ گونه مهاجر زمستان‌گذران (۲۶درصد، پرندگانی از قبیل اردک سرسبز (Anas platyrhynchos) خوتکا (Anas crecca)و نوک پهن Anas clipeata)
تعداد ۴۱ گونه مهاجر تابستان گذران (۳۵.۵ درصد، پرندگان راسته Passeriformes از قبیل انواع زردپره (Emberiza) پری شاهرخ Oriolus oriolus و پرندگان دیگری مانند هدهد Upupa epops و سبز قباCoracias garrulus)
تعداد ۷ گونه عبوری (۶درصد، بسیاری از اردک‌ها نظیر فیلوش (Anas acuta) وگیلار(Anus penelope) و پرندگان شکاری مانند عقاب شاهی (Aquila heliaca) از این‌گروه می‌باشد)
تعداد ۳ گونه رها شده از قفس (۲.۵ درصد، این پرندگان که شامل طوطی طوق صورتی (Psittacala krameri)، بلبل خرما(Pycnonotus leucotis) و مینا (Acridotheres tristis) می‌باشند، بومی منطقه نبوده‌و توسط انسان از مکان‌های دیگر به تهران منتقل گردیده و رها شده‌اند. تعداد این پرندگان‌روبه افزایش می‌باشد.
خزندگان
خزندگان در پارکهای ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود تعداد ۲۷ گونه خزنده درمنطقه مورد مطالعه شناسائی گردیده‌اند که شامل ۹ گونه از راسته سوسمارها ۱۷ گونه ازراسته مارها و یک گونه لاک پشت می‌باشد. .
گونه شاخص منطقه بزمجه‌بیابانی تعیین گردیده است و البته‌در منطقه گونه‌های با اهمیت دیگری نظیر لاک‌پشت مهمیزدار غربیTestudo graeca ibera وجود دارد که علاوه بر اینکه حمایت شده می‌باشد درطبقه‌بندی IUCNنیز تحت عنوان آسیب‌پذیر Valnerble قرار دارد. سایر گونه های با اهمیت دیگر از قبیل افعی البرزی Vipera ursine ، افعی شاخدار، بزمجه دشتی در منطقه وجود دارند که در لیستIUCN به عنوان گونه های در معرض خطر انقراض Endangered می باشند.
دوزیستان
در پارکهای ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود دو گونه دوزیست بنام‌وزغ سبز Bufo viridis و قورباغه مغمولی Rama ridibunda زندگی می‌کنند.
ماهیان
در این مناطق یک گونه غیربومی بنام قزل آلای رنگین‌کمان Onchorynchus mykiss و ۶ گونه بومی وجود دارند که عبارتند از:
ماهی سیاه Capoeta damascinas
ماهی سیاه Capoeta aculeta
سس ماهی(حمایت شده) Barbus sp.
سگ ماهی جویباری Noemachilus sp.
عروس ماهی Leuciscus cephalus
ماهی کولی Alburnoides bipuntatus
زمان یا فصل بازدید از منطقه و وضعیت منطقه در فصول مختلف:
زمان بازدید در منطقه می بایست با در نظر گرفتن فصل زآداوری و تولید مثل حیات وحش منطقه یعنی اوایل تیرماه تا اوایل آبان ماه باشد و بازدید ها می بایست در مسیرهای تعیین شده صورت گیرد.
تعارضات مهم منطقه
– ساخت وسازهای غیرمجاز.
– تعارضات و تصرفات پادگانها و صنایع نظامی پارچین و هوافضا.
– تخریب حاصل از اجرای پروژه های ملی و احداث راههای دسترسی متعدد.
– حفرچاه های غیرمجاز در منطقه.
– شکار و صید غیرمجاز، ایجاد آتش سوزی عرصه های طبیعی و بکر.
– عدم ممیزی و کنترل ورود دام توسط منابع طبیعی و ورود دام های عبوری در فصولی از سال موجب بروز معضلات زیست محیطی و حفاظتی بیشماری گردیده است.
– ورود غیرمجاز مصالح و افزایش ساخت و ساز های غیرمجاز.
– احداث شهرک پردیس در مجاورت این منطقه و موضوع واگذاری اراضی حریم شهر پردیس به شرکت عمران شهر پردیس از سال ۷۶ از طریق منابع طبیعی بدون هماهنگی و اخذ نظریه زیست محیطی و در نتیجه توسعه تصرفات و احداث واحدهای صنعتی غیرمجازدر اراضی شرقی و شمالی در پلاکهای سعید آباد و سنگ لشگری و اشترگردن و باغ کمیش و پوراز و کمرد و خسرو آباد که علاوه بر تخریب و تصرف زیستگاه با تخلیه پسآب هاو پسماندهای صنعتی موجبات آلودگی آب رودخانه حفاظت شده و آب شرب کلان شهر تهران نیز گردیده است.
– روستای ده ترکمن واقع در منطقه حفاظت شده جاجرود وحریم منطقه ۱۳ تهران بدلیل مجاورت با کلان شهرتهران و ارزش افزوده اراضی مورد هجوم متصرفین وساخت وسازهای غیر مجاز قرارگرفته و مشکلات حفاظتی و زیست محیطی بیشماری را در برداشته است.
– توسعه ناموزون ، بی رویه و بدون مجوز نواحی و مناطق صنعتی در حاشیه جنوبی منطقه واحداث روز افزون کارگاههای آلاینده و مزاحم ریخته گری و آبکاری باعث آلودگی و بر هم خوردن وضعیت اکولوژیک منطقه گردیده است.
– استقرار پادگانهای نظامی و آموزشی و انجام مانور و پیاده روی در منطقه در حاشیه جنوبی از معضلات دیگراین منطقه محسوب می گردد.
– واگذاری اراضی منطقه از طریق منابع طبیعی و آبخیزداری به بهانه های متعدد بدون در نظر گرفتن مقررات حاکم بر مناطق چهارگانه و بدون هماهنگی با محیط زیست.
– فعالیت های معدنی غیر مجاز و تخریب بیش از اندازه زیستگاهها.
– برداشت سنگ و خاک از رودخانه و مناطق.
– تخلیه زباله در مناطق.
منبع: سیری در ایران
