آخرین باری که در تعطیلات چند روزه خود به مسافرت رفتید و بعد از رسیدن به خانه در آخرین لحظات تعطیلات، از قبل از سفر رفتن خسته‌تر بودید را به یاد آورید، آیا شما هم در تور مسافرتی خود به سرعت از یک جاذبه توریستی به دیگری می‌رفتید و همزمان با مشکلات پیش‌بینی نشده سفر سر و کله می‌زدید؟ چرا روش سفر خود را تغییر نمی‌دهید؟ اینکه زندگی بسیاری از انسان‌های جامعه مدرن پر از استرس و تنش است نیازی به توضیح ندارد اما بسیاری از افراد این استرس را با خودشان به مسافرت هم می‌برند و کل مسافرت، شبیه مسابقه‌ای برای سریع رسیدن، سریع خوردن و سریع برگشتن می‌شود، چاره چیست؟ سال‌هاست که فرهنگ سفر کم شتاب (slow travel) در حال گسترش است، سفر کم شتاب یک راه چاره برای رهایی از تمام استرس‌ها و خستگی‌های سفر و لذت بیشتر از گردش و تفریح است. در ادامه با این نوع فرهنگ سفر بیشتر آشنا می‌شویم و راهکارهایی عملی را ارائه می‌دهیم.
تصور کنید یک هفته در خانه‌ای ییلاقی در میان منطقه دلخواه خود ساکن شده‌اید، صبح‌ها برای خرید سبزی و نان تازه از کنار زمین‌های کشاورزی می‌گذرید. قهوه یا چای خود را با آرامش آماده می‌کنید و بعد برای یک گردش در میان طبیعت آماده می‌شوید. بعد از ناهار، ساعت‌ها با آشپز و سایر مهمانان هم صحبت می‌شوید و شب‌ها در کنار آتش، کتاب مورد علاقه خود را می‌خوانید. این یک مثال از سبک سفر کم شتاب است و صرفاً آرام‌‌تر سفر کردن یا اقامت طولانی به معنای سفر کم شتاب نیست. در مقابل، سفری بدون برنامه، پر از استرس و صرفاً با هدف بیشترین بازدید در کمترین زمان را تصور کنید که در هر توقف هم، تمام وقت کوتاه خود را صرف عکس گرفتن می‌کنید. در نهایت هم شما تاثیر مثبتی از سفر دریافت نخواهید کرد.
توریسم و سفر کم شتاب چیست؟
سفر کم شتاب به معنای لذت بردن از رفتن به مکان‌های جدید، اکتشاف فرهنگ‌های هر منطقه، احترام به محیط زیست، همدم شدن با بومیان و استفاده از سفر به صورت بهینه و گاهی به معنای کاهش هزینه‌ها است. سفر کم شتاب بعد از مطرح شدن فرهنگ غذای کم شتاب که از سال ۱۹۸۰ و در میان اعتراضات به باز شدن شعبه مک‌دونالد شهر رم به وجود آمد، منشعب شد. فرهنگ غذای کم شتاب تعریف سر راستی دارد: اهمیت دادن به مواد اولیه غذا، خوردن غذا به طور جمعی، طرز تهیه سنتی غذاها و ارتباط برقرار کردن با غذا به عنوان نمادی از فرهنگ، خانواده و جامعه.
در فلسفه سفر کم شتاب درک کردن یک منطقه کوچک، مهم‌تر از دیدن سطحی چندین منطقه به صورت پشت سر هم است. در سفر کم شتاب، مسافر مدتی برای مثال یک هفته‌ای را در شهر یا روستایی ساکن می‌شود و کل آن منطقه را پیاده یا با وسیله نقلیه اکتشاف می‌کند. مسافر کم شتاب گاهی اوقات سفر با خودرو را به قطار یا قطار را به هواپیما ترجیح می‌دهد تا از کل مسیر لذت ببرد. مسافر کم شتاب برای سفرش برنامه دارد و از قبل، اطلاعات کافی درباره مقصد جمع آوری کرده است.
مزایای سفر کم شتاب چیست؟
در سفر کم شتاب عجله کردن معنی ندارد. اگر برای خرید می‌روید تا زمانی که دلتان بخواهد در میان مغازه‌ها می‌چرخید، در بهترین کافی‌شاپ‌ها با دوستان یا خانواده خوش می‌گذرانید و دیگر مهم نیست که امروز چند جا رفته‌اید. به طور کلی، زندگی پرشتاب در جامعه امریکا دیده می‌شود و در دیگر کشورها هم سفر پرشتاب زمان زیادی نیست که متداول شده است. دلیل اصلی متداول شدن سفر پرشتاب به چندین عامل مختلف وابسته است که خارج از موضوع مطلب است. مزیت اصلی سفر کم شتاب دور شدن از تنش‌های روزمره و غوطه‌ور شدن در فرهنگی دیگر است. در گذر زمان، مزیت‌ها و اصول دیگری بر سفر پرشتاب افزوده شده است، مواردی مثل کاهش آلودگی محیط زیست با استفاده کمتر از وسایل آلوده کننده و دوری از اقامت در هتل‌های لوکس برای کاهش هزینه‌ها و ارتباط مستقم داشتن با مردم محلی. برای مثال، اقامت در خانه میزبان‌های محلی به شما این فرصت را می‌دهد تا یک زندگی جدید را در کنار انسان‌های جدید تجربه کنید.
برای سفر کم شتاب باید به کجا سفر کرد؟
سفر کم شتاب محدود به یک یا چند مقصد نیست بلکه یک نوع طرز فکر است. به هر شهر یا کشوری که بخواهید سفر کنید اهمیتی ندارد، کافی است طبق اصول سفر کم شتاب برنامه‌ریزی کنید. به جای برنامه‌ریزی برای سفر به چندین شهر یا کشور، در مدتی کوتاه به یک شهر یا روستا بروید و از اقامت خود لذت ببرید. خوشبختانه در سال‌های اخیر تورهایی هم برای سفر کم شتاب راه‌اندازی شده و سایت‌ها و انجمن‌های اینترنتی زیادی تحت این عنوان شکل گرفته‌اند.
آیا سفر کم شتاب همیشه بهتر است؟
خیر! سفر کم شتاب همیشه و برای همه خوب نیست. اگر شما جزو آن دسته افرادی هستید که هیجان سفر کردن به چندین شهر در یک روز و لذت توقف چند ساعته و حتی چند دقیقه‌ای را ترجیح می‌دهید، سفر کم شتاب برای شما نیست. مهم‌تر اینکه سفر کم شتاب وابسته به هزینه است، در مواردی امکان دارد هزینه زیادی لازم نباشد اما سفر به دلیل نبود امکانات کافی کمی سخت شود و گاهی سفر به نقطه‌ای دور دست و سکونت در یک خانه سنتی و خوردن غذاهای ارگانیک هزینه‌ای بیشتر از هتل چند ستاره داشته باشد. پس این یک نسخه عمومی برای همه نیست، سلیقه افراد، هزینه‌ها، سطح ماجراجویی طلبی و طرز فکر افراد در انتخاب این سبک اهمیت دارد.
سفر کم شتاب در عمل چگونه است؟
هر آنچه گفتیم تعریف و تمجید از گردشگری کم شتاب بود و شاید هنوز درک کاملی از این فرهنگ به دست نیاورده باشید. برای درک بهتر و کمک به اینکه برنامه سفر بعدی خود را کم شتاب بچینید، چند راهکار عملی را پیشنهاد می‌دهیم. این راهکارها در واقع اصولی برای تجربه یک سفر کم شتاب هستند.
۱. با مردم محلی ارتباط برقرار کنید
اگر قرار باشد رمزی برای سفر کم شتاب وجود داشته باشد، رمز آن فقط همین یک راهکار است. ارتباط برقرار کردن با مردم محلی، آسان‌ترین راه برای تجربه بهتر محیط است. اگر شما فردی خجالتی یا درون‌گرا هستید، نیازی نیست ساعت‌ها مهمان آنها شوید، همین که بتوانید با فروشندگان، خدمتکاران و مدیران هتل، یک ارتباط حداقلی برای پرسیدن بهترین جاذبه‌های این منطقه، بهترین غذاها، سرگرمی‌های متداول، رازهای مخفی شهر و … برقرار کنید، قدم بزرگی برداشته‌اید. هرچه باشد مردمان محلی هر جایی، متخصصان فرهنگ آن منطقه هستند و حرف‌های زیادی برای گفتن دارند. گاهی اوقات یک سوال ساده برای پیشنهاد گرفتن درباره رستوران می‌تواند شما را به یک گوشه ناشناخته شهر هدایت کند.
۲. به همان جاهایی بروید که مردم محلی می‌روند یا غذا می‌خورند
به جای اینکه به رستوران‌ها یا فروشگاه‌های توریستی بروید، محل‌های مورد علاقه مردم بومی را شناسایی کنید و به همان جا بروید. اگر یکبار به مقصد‌های پرطرفردار توجه کنید متوجه می‌شوید که رستوران‌ها یا مراکز خرید اطراف هم تحت تاثیر حضور گردشگردان بی‌شمار قرار گرفته است و خبری از مردم بومی در آَنها نیست. به طور کلی این محل‌ها قیمت بالاتری دارند و با توجه به حضور موقتی گردشگران، اهمیت زیادی هم به استانداردهای کیفیت یا خدمات نمی‌دهند.
اگر بتوانید رستورانی پر از مردم محلی و بدون منوهای غذای چند زبانه پیدا کنید راه درست را پیدا کرده‌اید. کمی شجاعت به خرج دهید و همان غذایی را سفارش دهید که میز کناری شما سفارش داده است و لذت تجربه غذای جدید را امتحان کنید. یکی از سریع‌ترین راه‌های برقراری ارتباط با فرهنگ مردم از طریق غذا است. آیا هدف شما از سفر، خوردن همان غذایی است که در خانه درست می‌کنید یا تکرار غذایی است که در کل دنیا معروف است و هر آشپزی درست کردن آن را بلد است؟
۳. اقامت طولانی را تجربه کنید
مسافران کم شتاب به طور کلی در مجتمع‌های اجاره‌ای، خانه‌های بوم‌گردی و خانه میزبان‌های محلی اقامت می‌کنند. این یک اصل ضروری نیست اما اگر قرار باشد به معنای واقعی کم شتاب سفر کنید پس اینها گزینه‌های بهتری هستند. در کشورهای اروپایی، گزینه‌های متنوع‌تری مثل هتل‌هایی که توسط خانواده‌ها اداره می‌شوند یا خانه‌های AirBnB وجود دارد. اگر هم با خودروی کاروان خود سفر می‌کنید پس هرجایی که دلتان بخواهد خوردو را پارک می‌کنید اما در برخی شهرها نقاط خاصی برای ساکن شدن این نوع گردشگران تعیین شده است.
۴. راه‌های فرعی را امتحان کنید
همیشه کوتاه‌ترین مسیر، بهترین مسیر نیست. چه بسیار جاذبه‌ها و منظره‌های دیدنی که هنوز کشف نشده‌اند و در کمتر راهنمایی‌هایی به آنها اشاره می‌شود. سفر با خودرو به دلیل مزیت‌هایی که دارد بسیار پرطرفدار است و اگر شما هم اهل این نوع سفر هستید بهتر است به جای بزرگراه‌ها و آزاد‌راه‌ها، مسیری فرعی که از کنار طبیعت و روستاهای زیبا می‌گذرد را انتخاب کنید. البته قبل از سفر، مسیر فرعی خوبی را انتخاب کنید تا بدون مشکل عبور کنید. در سفر کم شتاب می‌توانید در کنار رودخانه‌ای خالی از گردشگران توقف کنید و عصرانه میل کنید.
۵. راه‌های ماجراجویانه سفر را انتخاب کنید
اگر شجاعت کافی برای سفر کردن با دوچرخه را دارید حداقل یک بار در عمر خود آن را امتحان کنید یا حداقل وقتی قرار است بیشتر از چند روز در شهری ساکن شوید، دوچرخه را پشت خودرو با خود ببرید و از آن به جای خودرو در مقصد استفاده کنید. هرچند خودرو هم لذت‌بخش است اما در شهرهای بزرگ حمل و نقل عمومی، شما را به هر گوشه شهر می‌رساند پس جای نگرانی از این بابت وجود ندارد.
۶. از فهرست مقصد‌های خود کم کنید
بسیاری از افراد، قبل از اینکه به شهر یا منطقه‌ای سفر کنند، جاذبه‌های گردشگری آن را در اینترنت جستجو می‌کنند و بعد فهرستی چند ده‌تایی از محل‌هایی را که باید بروند را می‌نویسند. در طول سفر هم فقط مشغول نقشه کشیدن برای این هستند که چگونه به همه آنها برسند. بازدید از جاذبه‌های گردشگری مشهور، بدیهی است اما الزامی وجود ندارد به تمام نقاط شهر یا منطقه‌ای بروید و در انتها هم از موفقیت خود خوشحال شوید! به جای این کار، بهتر است فهرست کوچکی تهیه کنید و روی این تمرکز کنید که از یک شهر یا منطقه لذت بیشتری ببرید و عمق فرهنگ، آداب و رسوم جامعه و سبک زندگی آن را درک کنید.
۷. از منطقه امن خود خارج شوید
یکی از اصل‌های آشکار سفر کم شتاب، جابجا کردن مرزهای ذهنی و خروج از مناطق امن است. چه فردی تشنه هیجان یا فردی به دنبال آرامش باشید، کمی تجربه چیزهای جدید به کسی ضرر نمی‌رساند. امتحان کردن غذاهای جدید، یادگیری زبان یا انجام کاری که قبل از این امتحان نکرده‌اید همه فرصت‌های مناسبی برای پذیرش کمی تغییر هستند.
۸. به دنبال بهترین‌ها نباشید
همه در رویاهای خود سفر به جزایر مالدیو و تاهیتی را می‌پرورانند یا در سفرهای خود به کمتر از هتل پنج ستاره راضی نمی‌شوند. افرادی که تجربه سفر ارزان و کم شتاب را داشته باشند می‌دانند هر مقصدی طعم منحصر به فرد خودش را دارد و این طعم فقط از طریق ارتباط مستقیم با آن درک می‌شود. باید داستان هر منطقه و شهر را شنید و در میان آن زندگی کرد.
لازم نیست به بهترین مناطق توریستی جهان سفر کنید، یک شهر یا روستای کوچک هم داستان‌های خودش را برای تعریف کردن دارد. شهرهایی که امکان دارد در هیچ کتاب یا سایت راهنمای سفری به آن اشاره نشده باشد اما از نگاه شما پر از نکات و جزئیات است.
کلام آخر
همانطور که در ابتدا گفته شد، سفر و گردشگری کم شتاب یک سبک جدید نیست بلکه مقابله با فرهنگی جدید است که هدف اصلی سفر و گردش را به فراموشی سپرده است، فرهنگی که در آن رسیدن به مقصد‌های متعدد اهمیت بیشتری از مقصد و انسان‌های ساکن در آن دارد، فرهنگی که عکس گرفتن، از مشاهده، شناخت و حضور در جاذبه‌های توریستی مهم‌تر است و صرفاً سیر شدن بدون اهمیت به غذایی که خورده می‌شود ترجیح داده می‌شود. هرچند نمی‌توان بین این دو فرهنگ سفر گفته شده مرزی قائل شد و یکی را بهتر از دیگری معرفی کرد اما مسلم است که هر فردی علاقه دارد بعد از سفر، تکاملی را در خود احساس کند و این هدف، تنها با تعمق و ارتباط حاصل می‌شود.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
حسین بابایی
