بنای سردر عمارت عالی قاپو قزوین یکی از هفت در ورودی به ارگ سلطنتی صفویان و از آثار تاریخی و گردشگری می باشد که در شهر قزوین و در خیابان شهدا (سپه) واقع شده است.
از خیابان سپه به عنوان نخستین خیابان ساخته شده در ایران یاد می شود.
شاه طهماسب اول صفوی اراضی زنگی آباد را از میرزا اشرف جهان حسنی قزوینی وزیر خریداری کرد و طرح بنای باغ سعادت آباد با عمارات عالی را ریخت. در این طرح باغ‌ها، باغچه‌ها، حصاری استوار بر گرد آنها و هفت در نیز در نظر گرفته شد.
پس از ساخت باغ، شاه دستور به بنای خیابانی در مقابل آن داد و پس از آن تمام وزرا و بزرگان در دو سوی خیابان خانه ساختند. پس از این اقدام ها، شاه طهماسب پایتخت را از تبریز به قزوین منتقل ساخت و در سال ۹۶۵ هجری قمری وارد دولتخانه جدید شد.
روزگار گذشت و از آن هفت در باغ سعادت آباد، تنها سر در عالی قاپو باقی ماند که ورودی اصلی به دولتخانه دوران صفویه بود.
سردر عالی قاپو در حدود ۲۵ متر ارتفاع دارد و در دوران شاه عباس اول تغییراتی در آن داده شد. گرداگرد ورودی، کتیبه‌ای از شاه عباس به خط علیرضای عباسی بر کاشی لاجوردی نصب شده است. همچنین بین در اصلی و در ورودی به باغ دولتخانه گرداگرد پایه طاق محوطه ابیاتی از آن شاه دیده می‌شود.
ناصرالدین شاه در زمان خود تغییراتی در این بنا صورت داد و قسمت‌هایی به آن اضافه کرد. در دوره پهلوی اول، نظمیه در آن منطقه مستقر شد و مرحوم عبدالعلی پزشکیان، معلم خط مدارس قزوین، در ترنج بالای سردر نام نظمیه و سپس شهربانی را گچبری کرد. اما در دوره پهلوی دوم قسمت اضافی بالای سردر را برداشتند.
ورودی، ایوان بلندی است با قوس تیزه دار و سه ردیف طاق نما در طرفین آن، گوشواره‌هایی با ستون نماهای آجری در دو طبقه به نمای آن جلوه داده‌اند. هشتی در ابتدای بناست و در طرفین آن اتاق‌های نگهبانی جای گرفته است. پلکان‌های هشتی به طبقات بالا راه دارند.
سردر عالی قاپو از عهد شاه طهماسب اول تا امروز شاهد وقایع سیاسی، اجتماعی بسیاری بوده و اکنون استوار و با عظمت در مقابل خیابان سپه قزوین جای گرفته و به آینده‌ای دور می‌اندیشد.
عالی قاپو باشکوه و زیبا هنوز پابرجاست. سردری که راه اصلی ورود پادشاه به محوطه دولتخانه بوده. در بلندترین قسمت روی بنری نوشته شده: «گشاده باد به دولت همیشه این درگاه، به حق اشهد ان لا اله الا الله».
زارعی در مورد این سردر می‌گوید: «قاپو به زبان ترکی یعنی در و عالی هم یعنی باشکوه. این در ورودی اصلی پادشاه بوده و خیابان روبروی در که هنوز هم در آن عبور و مرور انجام می‌شود، یعنی خیابان سپه، اولین خیابان طراحی شده ایران در دوران صفویه بوده، البته نام سپه از دوره پهلوی روی آن گذاشته شده است. این خیابان در گذشته در دو طرف، پر از درخت بوده و وسطش جوی آبی جریان داشته. وقتی شاه به کاخ می‌آمده در این خیابان خدم و حشم به او خوشامد می‌گفتند و در دو طرف سردر هم نقاره‌زن‌ها می‌ایستادند و نقاره می‌زدند.»
اما چرا قزوین با آن همه داشته تاریخی و میراث طبیعی، نمی‌تواند به اندازه شیراز، یزد و اصفهان گردشگر جذب کند؟ این سؤالی است که مردم این شهر هر روز از خود می‌پرسند. آن هم وقتی که مسافران بی‌تفاوت از کنار آثار تاریخی دوره صفوی می‌گذرند یا سردرگم از آنها آدرس کاخ شاه طهماسب را می‌گیرند.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
آناهیتا جعفری
