اصفهان، یکی از گردشگرپذیرترین شهرهای ایران، سوغاتی‌های متنوع و ارشمندی دارد. از انواع شیرینی سنتی گرفته تا بهترین صنایع دستی ایران.
استان اصفهان یکی از پهناورترین استان‌های ایران است. شهر اصفهان، مرکز این استان، مشهورترین جاذبه‌های گردشگری ایران را در خود جای داده است. بسیاری از گردشگران خارجی، ایران را به شوق دیدن این جاذبه‌ها برای سفر انتخاب می‌کنند و از هر گردشگر خارجی که بپرسید، حتما از اصفهان به عنوان شهر مورد علاقه‌اش یاد می‌کند.
خرید سوغات، یکی از جذاب‌ترین بخش‌های سفر است. با خرید سوغات، دوستان و نزدیکان‌مان را در خاطرات شیرین سفر شریک می‌کنیم. در اصفهان، انتخاب‌های زیادی برای خرید سوغات دارید. از انواع شیرینی‌ها و خوراکی‌های خوشمزه گرفته تا بهترین صنایع دستی که در ایران، نظیر آن را کمتر می‌توانید پیدا کنید.
در ادامه بهترین سوغاتی‌های شهر و استان اصفهان را معرفی می‌کنیم.
سوغات خوراکی
گز
گز اصفهان، قدمتی طولانی و چند صد ساله دارد. قرن‌ها پیش، پادشاهان ایرانی، گز را به دیگر پادشاهان دنیا پیشکش می‌کردند. در واقع قدمت گز به ۴۵۰ سال پیش و به زمان سلطنت صفویان برمی‌گردد و مهم‌ترین سوغات اصفهان است. این شیرینی لذیذ، از ماده‌ای به نام گز انگبین تهیه می‌شود.
گز انگبین ریشه گیاهی به نام بته یا درخت گز است. ارتفاع این درخت کوهستانی حداکثر به دو متر می‌رسد و بیشتر در مناطق خوش آب و هوای بختیاری و خوانسار در دامنه کوه‌ها به عمل می‌آید. در اواخر تابستان محصول این درخت آماده برداشت می‌شود و دانه‌های براق و زرد رنگی مثل دانه ارزن از ساقه‌های این درخت بیرون می‌زند.
گز را به شکل‌های مختلفی بسته بندی و تولید می‌کنند که عبارت است از:
- گز لقمه‌ای: پس از درست شدن مواد، گز را با یک دستگاه خاص به قطعات همسان و یک‌شکل برش می‌دهند.
- گز آردی: گز را به شکل گلوله‌هایی در می‌آورند سپس با دستگاه پرس به اشکال مربع یا دایره و… شکل می‌دهند. این نوع گز را در بستری از آرد قرار می‌دهند تا سطح چسبنده گز با آرد پوشانده شود و ماندگاری بیشتری را برای گز فراهم کند.
- گز سکه‌ای: این نوع از گز شبیه گز آردی است اما آن را بعد از درست شدن در اندازه‌های کوچک به شکل سکه در می‌آورند و بسته‌بندی می‌کنند.
- گز برشی: پس از آماده‌سازی مواد و قبل از بسته‌بندی، گز را با دستگاه‌های مخصوص به شکلی برش می‌دهند که مغز داخل آن مشخص باشد.
- گز با لایه شکلاتی: برای تهیه این نوع گز، آن را با لایه‌ای از شکلات می‌پوشانند تا رطوبت آن حفظ شود و زمان ماندگاری آن افزایش یابد. علاوه بر این به دلیل استفاده از پودر کاکائو یا شیر خشک و… طعمی متفاوت نسبت به گز معمولی دارد.
- گز انگشت پیچ: گزی بسیار نرم است که مغزی در آن وجود ندارد و به راحتی با قاشق قابل مصرف است. معمولاً این نوع گز برای سالخوردگان مناسب است که نمی‌توانند گزهای سفت را بجوند.
پولکی
بعد از گز، یکی از معروف‌ترین شیرینی‌ها و سوغاتی های خوراکی اصفهان، پولکی است. این محصول نه فقط بین گردشگران، بلکه بین اهالی شهر هم بسیار محبوب است. پولکی از خانواده آب‌نبات است و چون ظاهری نازک و شفاف شبیه پولک دارد، به آن پولکی می‌گویند.
برای تهیه پولکی از شیره اضافه باقی مانده از فرایند تهیه نبات، استفاده می‌کنند. با اضافه کردن مواد و ادویه‌ها مختلف، پولکی با طعم‌های گوناگون تهیه می‌شود از جمله زعفرانی، پسته ای، نارگیلی، کنجدی، کاکائویی، لیموعمانی، نعنایی، عسلی و زنجبیلی.
نبات
نبات یکی دیگر از سوغاتی‌های اصفهان است که البته فقط مختص اصفهان نیست نبات را می‌توانید به شکل نبات شاخه یا نبات چوبی خریداری کنید. برای اینکه به نبات‌ها عطر و طعم متفاوتی بدهند و در آن تنوع ایجاد کنند از مواد مختلفی استفاده می‌کنند. انواع نبات دارچینی، نعنایی، زعفرانی، زیره، لیمویی، آویشن و… در فروشگاه‌های اصفهان به فروش می‌رسد.
عسل فریدونشهر
شاید تا به حال نشنیده باشید که عسل تولیدی در فریدونشهر اصفهان، یکی از مرغوب ترین عسل های کشور است. یکی از دلایل مرغوبیت این عسل، تنوع گیاهی و وجود گیاهان دارویی متعدد در این شهر است که عسل را بسیار مرغوب کرده و خواص درمانی فراوانی دارد. عطر و طعم این عسل بسته به اینکه زنبور از چه گیاهی تغذیه کرده باشد، متنوع است. گونه‌های متنوع عسل در شهرستان فریدونشهر عبارت‌اند از: عسل گون زرد، عسل زول و عسل قنقال.
برشتوک
برشتوک یکی از انواع شیرینی‌های سنتی ایرانی است که در شهرهای مختلف کشور تهیه می‌شود. بر اساس نوع آردی که در تهیه آن به کار می‌رود برشتوک گندم و برشتوک نخودچی تولید می‌شود و به فروش می‌رسد. آرد نخودچی یا آرد گندم، روغن، شکر یا پودر قند و هل، مواد تشکیل دهنده این شیرینی خوشمزه است. برشتوک را به شکل لوزی برش می‌دهند و بسته بندی می‌کنند.
شیرینی برنجی
شیرینی برنجی هم از آن شیرینی‌هایی است که در شهرهای بسیاری در ایران تولید می‌شود. مثلاً کرمانشاه یکی از شهرهایی است که به نان برنجی‌هایش معروف است. برای تهیه این شیرینی لذیذ از موادی مثل زعفران، تخم‌مرغ، آرد برنج، گلاب و شکر ساییده شده استفاده می‌کنند. در اصفهان هم مثل کرمانشاه، کارگاه‌های زیادی برای پخت این شیرینی وجود دارد و محصولات آنها را می‌توانید بسته بندی شده از فروشگاه‌ها بخرید. برای تزیین این شیرینی از سیاه‌دانه استفاده می‌کنند.
شیرینی کرکی
شیرینی کرکی نام یکی از شیرینی‌های معروف اصفهان است که با آرد سفید، آرد جوانه گندم، زعفران، روغن، شکر ساییده شده و هل تهیه می‌شود. لطافت و طعم بی‌نظیر این شیرینی باعث شده که طرفداران زیادی در بین گردشگران این شهر داشته باشد.
جوز قندی
این شیرینی محلی یکی از گران‌ترین سوغاتی‌های ایران است. در بعضی از شهرهای کشورمان، این شیرینی سنتی تهیه می‌شود. برای تهیه آن از یک میوه محلی به نام الگ استفاده می‌کنند که در واقع یک نوع هلو است. ابتدا پوست این میوه را می‌کنند و به جای هسته، مغز گردوی آسیاب شده و خاک قند می ریزند و در نهایت آنها را خشک می‌کنند. در شهرهای دیگر، غیر از این هلوی محلی از میوه‌های دیگری مثل آلو، انجیر، گلابی و… هم استفاده می‌کنند.
سوهان عسلی
عسل، کره، شکر، خلال بادام و پسته، آب، گلاب و زعفران دم کرده، مواد اولیه برای تهیه یک شیرینی خوشمزه و متفاوت است که می‌توانید آن را در اصفهان تهیه کنید. این شیرینی به شکل‌های مختلفی در بازار عرضه می‌شود. برخی از آنها به شکل ورقه‌ای و برخی دیگر برش خورده‌اند.
صنایع دستی
اصفهان، مهد صنایع دستی ایران است. صنایع دستی این شهر قدمتی طولانی دارند و نه تنها در ایران، بلکه در سراسر دنیا شهرت دارند. بهترین آثار هنری هنرمندان ایرانی را می‌توانید از میدان نقش جهان و از بازار قدیمی شهر اصفهان خریداری کنید. تنوع صنایع دستی در این شهر به قدری است که مطمئناً در بازار، سردرگم می‌شوید. به قدری زیبا هستند که نمی‌توانید بهترین‌شان را انتخاب کنید. البته بسیاری از این هنرهای سنتی در اکثر شهرهای ایران رواج دارند. در ادامه با چند مورد از آنها آشنا می‌شویم.
میناکاری
اصفهان زادگاه هنر زیبای میناکاری است. این هنر، امروزه به یکی از مهم‌ترین صنایع دستی اصفهان تبدیل شده است و رونق زیادی دارد. گردشگران داخلی و خارجی از این هنر زیبا استقبال می‌کنند و اشیای زیبای میناکاری شده را به عنوان هدیه و سوغات خریداری می‌کنند. میناکاری عبارت است از هنر تزیین وسایل عموماً فلزی با مواد رنگی. البته غیر از انوع ظروف فلزی از جنس طلا، نقره، برنج، مس و برنز از میناکاری برای تزیین انواع ظروف سفالی و چینی هم استفاده می‌شود.
خاتم کاری
خاتم‌کاری یکی دیگر از صنایع دستی و هنرهای دیدنی اصفهان است که توسط هنرمندان ماهر اصفهانی و در صنعت چوب مورد استفاده قرار می‌گیرد. هنر خاتم‌کاری غیر از اصفهان، در شیراز هم رایج است و قدمت آن به دوران صفویه برمی‌گردد. این هنر عبارت است از کنار هم قرار دادن قطعات کوچک و مثلثی شکل چوبی برای ایجاد اشکال هندسی زیبا. در خاتم‌کاری از موادی مانند استخوان شتر یا اسب، فلز طلا، نقره، آلومینیوم و برنج و چوب‌های آبنوس، عناب، نارنج، فوفل و … استفاده می‌کنند.
پارچه‌های قلمکار
پارچه‌های قلمکاری شده را می‌توان هنر چاپ روی پارچه نام‌گذاری کرد که به وسیله قالب‌های چوبی آماده روی پارچه‌های مختلفی چون کتان، کرباس و در رنگ‌های مختلف کوبیده می‌شود و پارچه‌های فوق‌العاده زیبا، جذاب و در عین حال ساده را پدید می‌آورد که می‌توان یک سوغات خوب از سفر به اصفهان باشد.
کاشی‌سازی
قدیمى‌ترین کاشىهاى موجود در اصفهان، کاشىهاى فیروز‌ه‌رنگى است که کتیبه‌هاى تاریخى مناره‌هاى دوره سلجوقى با آنها آراسته شده است. در اصفهان علاوه بر کاشىهاى ساده ساختمانى، کاشىهاى نقش‌‌دار مخصوص نماى خارجى بناها و مساجد به صورت هفت رنگ و معرق نیز تولید مى‌شوند و به کار مى‌روند. همچنین ظروف کاشى، گلدان و اشیای مختلف دیگر با نقوش مختلف ساخته مى‌شوند که عموماً جنبه صادراتى دارند. ظروف آبى با نقش سیاه‌قلم شهرضا شهرت فراوان دارند.
قلاب دوزی و سایر دوخت‌های تزیینی
قلاب‌دوزى، گلدوزى، سکمه‌دوزى و ملیله‌دوزى از هنرهایی هستند که توسط بانوان اصفهانی انجام می‌شوند. مواد اولیه برای خلق این آثار هنری زیبا، پارچه دستباف به رنگ‌هاى مختلف و نخ ابریشم است که بعضى قلاب‌دوزی تنها را انجام مى‌دهند و تعدادى، قلاب‌دوزى و سکمه‌دوزى یا گلدوزى و چشمه‌دوزى را همراه مى‌کنند و در نتیجه، کالاى تولید شده قیمت بیشترى پیدا مى‌کند.
ملیله سازی
ملیله‌سازى، علاوه بر رودوزى، کار نقره‌سازى نیز انجام مى‌شود. تولید ملیله در استان اصفهان رونق فراوان دارد و نقره‌سازان اصفهان مجموعه‌هاى گردنبند، گوشواره، دستبند و سنجاق را تولید می‌کنند و به فروش مى‌رسانند.
قلم زنی
این هنر از صنایع مشهور اصفهان است و اشیاء قلم زنی شده مانند سینی، گلدان، انواع ظروف، بشقاب، قاب عکس و… در مغازه‌های خیابان چهارباغ و میدان نقش جهان به وفور پیدا می‌شوند. هنر قلم زنی یکی از معروف‌ترین صنایع دستی اصفهان است. هنرمندان اصفهانی با روش‌های حکاکی، مشبک، برجسته کاری روی اشیای مختلفی از جمله گلدان، سینی، لوازم تزئینی، سماور، بشقاب، جعبه و…. نقوش زیبایی را اجرا می‌کنند و آثار ارزشمندی را به وجود می‌آورند که توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کنند.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
حمیده کریمی
