داماهی موجودی اسطوره ای
داماهی موجودی اسطوره ای است که در دریای پارس می زیسته و به قول مولوی عمانش آرزو بوده است. «این آب و نان چرخ چو سیل است بی وفا/ من ماهیم، نهنگم، عمانم آرزوست» کلمه داماهی از دو بخش دا + ماهی ساخته شده است.
حالا دا یعنی چه؟
در متون کهن فارسی مانند اوستا و بندهش (ترجمه مهرداد بهار) به دادار، دارا، رام و دام برمی خوریم. که دو کلمه دادار و دارا از اسم های اهورمزدا است. دام یا دا به معنای، دارنده و دهنده و برکت بخش می باشد.
اشتباهاً دام را به عنوان تله نخوانیم که بشود دام ماهی. از این رو داماهی به معنای ماهی برکت بخشی است که در جنوب و هرمزگان می زیسته است. چهار روایت برای داماهی وجود دارد. در واقع چهار داستان از زندگی داماهی، که به عنوان ضرورت اینک به قسمتی از آنها اشاره می کنم. داماهی موجودی بزرگ دریایی که ما هیچ تصور روشنی از او نداریم.
در خلیج فارس زندگی می کرده . این موجود به ملاحان و جاشوان راه عبور از گرداب «کوش» را نشان می داده و آنها را به سلامت به ساحل هند و زنگبار می رساند. در آن ایام کشتی ها و جحازها بادبانی بوده است. و از آنجا که شش ماه گردش آب به سمت ساحل هند و شش ماه به سوی سواحل ایران است، اگر جحازی به هر دلیلی در شش ماه اول سال به ساحل مقصد نرسیده بود، آب او را دوباره باز می گرداند.
پس داماهی در لحظات سخت و طوفان زای دریای بزرگ از راه می رسیده و کشتیها را به سلامت به مقصد می رسانده. تنها شخصی که به این مسئله اشاره ای کرده عبدالرحمان جامی بوده که پس از سفرش از هند و کشمیر مدتی را در ساحل هرمز قدیم گذرانده و متن نمایشی برای مردم این منطقه نگاشته به نام «سبزه پری» که البته داستان را گویی خود جامی در برخورد با فرهنگ هندی ساخته است.
این متن بنا به شهادت «بابا بریم» در جزیره هرمز در زمان کودکی وی موجود بوده است و از روی آن متن خوانده می شده و هر کس نقش خود را حفظ می کرده است. امروز متاسفانه از سرنوشت این کتاب اطلاعی در دست نمی باشد.
یکی از حکایت های دیگر داماهی گویی این است که این موجود دریایی، جواهرات دریا را جمع می کرده و می آمده در ساحل دریا میریخته و مردم بومی ساکن ساحل، از فروش آن به نان و نوایی می رسیدند. منصفی نیز در مورد داماهی داستانی نوشته است که البته در این داستان از شخصیت داماهی برای بستر سازی فضای عاشقانه متن استفاده شده و نقش تکثیر دهنده عشق را بر دوش این موجود بی چهره در فرهنگ امروز ما گذاشته است.
به هر صورت داماهی قسمتی از فرهنگ ماست که زیر خشت و خاک مدفون شده و همچون سایر افسانه ها و اساطیر نیاز به کاوش و غبارروبی دارد.
منبع : سیری در ایران
