جشن دیگان

جشن دیگان

واژه دی از مصدر دا , به معنی دادن و آفریدن و ساختن و بخشودن است , کلمه دادار یا آفریدگار در فارسی امروز هم از همین ریشه آمده است و در نامه های اوستایی نیز به جای واژه اهورامزدا به کار برده شده است .در آیینهای زرتشتی روزهای یکم و هشتم و پانزدهم و بیست و سوم هر ماه به نام خداوند خوانده شده است . در ایران باستان , روز یکم را جشن خرم روز و سه روز دیگر را جشن دیگان نامیده اند .

ابوریحان بیرونی درباره دی می گوید :

(… دی ماه , نخستین روز آن خرم روز است و این روز و ماه هردو به نام خداوند است که هرمز نامیده می شود , یعنی حکیم و دارای رای و آفریدگار . در این روز عادت ایرانیان چنین بوده که پادشاه از تخت شاهی پایین می آمد و جامه ای سفید می پوشید و در بیابان بر فرش های سپید می نشست و دربان و یساولان را که شکوه پادشاه با آنهاست به کنار می راند و هر کس که می خواست پادشاه را ببیند , خواه دارا و خواه نادار بدون هیچ گونه نگهبان و پاسبان , نزد شاه می رفت و با او به گفتگو می پرداخت و در این روز پادشاه با برزگران می نشست و در یک سفره با آن ها خوراک می خورد و می گفت : من مانند یکی از شماها هستم و با شماها برادرم , زیرا استواری و پایداری جهان به کارهایی است که به دست شما انجام می شود و امنیت کشور نیز با من است , نه پادشاه را از مردم گریزی است و نه مردم را از پادشاه …) (بیرونی ۱۳۶۲)

اگر به نام سی روز ماه توجه کنید مشاهده می‌کنید که روزهای هشتم و پانزدهم و بیست و سوم هر ماه به نام دی نامگذاری شده که برای تشخیص آنها از همدیگر هر یک به نام روز بعدش خوانده شده است.

برای هر یک از این روزها در دی ماه آیین‌هایی هم نقل شده است و برخی از این جشن‌ها نام خاصی هم به خود گرفتند.

روز نخست دی ماه (اورمزد روز در دی ماه) = نخستین جشن دیگان: خرم روز

روز هشتم دی ماه (دی به آذر روز در دی ماه) = دومین جشن دیگان

روز پانزدهم دی ماه (دی به مهر روز در دی ماه) = سومین جشن دیگان: جشن تبیکان

روز بیست و سوم ماه (دی به دین روز در دی ماه) = چهارمین جشن دیگان

دی به آذر، دی به مهر و دی بدین با نخستین روز ماه که اورمزد روز است، ارتباط دارند. پس این چهار روز به یکدیگر پیوند دارند و شاید به همین دلیل است که برخی از پژوهشگران در دی ماه چهار جشن دیگان در نظر گرفتند.

بنابراین در ماه دی، چهار روز به نام خدا نامیده و در ماه دی چهار بار جشن دیگان برگزار می‌شود. در ایران باستان نخستین جشن دیگان در ماه دی یعنی روز اورمزد و دی ماه، خرم روز نام داشته است و در این روز که شب پیش، بزرگترین شب سال (یلدا) بوده است پادشاه و حاکم، دیدار عمومی با مردم داشته است. اکنون هر خانواده زرتشتی میوه‌هایی مانند انار و هندوانه و خربزه و آجیل و شیرینی تهیه می‌کند و تا پاسی از شب اورمزد و دی ماه (شب چله) همه با شادی و خرمی شب را می‌گذرانند.

دی به آذر، دومین جشن دیگان است که در روز هشتم دی ماه جشن گرفته می‌شود. در این روز نیز زرتشتیان مانند سایر جشن‌ها به نیایش اهورامزدا می‌پردازند.

«آتورپات مانسپندان» یکی از بزرگ‌ترین روحانیان زردشتی دوران ساسانیان درباره دی به آذر روز می‌گوید:

دی به آذر روز، به شستشوی سر و پیرایش موی و ناخن بپردازید.

منبع : سیری در ایران