اگر به کشفیات باستان شناسی علاقه مند هستید و البته خواندن تاریخ را دوست دارید، بنابراین با شهر باستانی تیمگاد و طاق تروجان آن در این مطلب آشنا خواهید شد. شهر باستانی تیمگاد تنها، عاشقان به تاریخ را به خود جذب نمی کند؛ بلکه اینجا شهری مرموز و بسیاری دقیق است که هر گردشگر کنجکاوی را فرا می خواند. شهری بزرگ که هنوز ستون های سنگی و سنگفرش های خیابانش سالم باقی مانده و بناهای مهم شهری آن قابل رویت است. به راحتی با قدم زدن در دو خیابان شهر، می توانید رونق باشکوه دوران گذشته آن را تصور کنید. در این محوطه باستانی تا جایی که چشم کار می کند، می توانید ویرانه های شهری بزرگ را تماشا کنید. پله ها هنوز سالم اند و در میان سنگفرش های شهر، تنها علف های کوچکی روییده است. شهر باستانی تیمگاد و طاق تروجان آن، یکی از بی نظیرترین شهرهای رومی در الجزایر و کوه های اروس است که متعلق به سال ۱۰۰ میلادی است.
مکان شهر تیمگاد
یکی از بهترین جاذبه های رومی در قاره آفریقا شهر ویران شده و مدفون شده تیمگاد بود. شهر باستانی تیمگاد به دلیل مدفون شدن در شن های صحرای بزرگ ساحارا تا امروز همچنان باقی ماند. این شهر باستانی آن چنان برای گردشگران الجزایر جذاب است که به آن لقب “پمپئی الجزیره ای” را داده اند. این مکان در زمستان بسیار سرد بوده و در تابستان بسیار گرم و خشک است. شهر باستانی تیمگاد یکی از سایت های میراث جهانی یونسکو بوده که هر ساله گردشگران بسیاری را به خود جلب می کند. در مسیر ورودی این شهر، موزه تیمگاد قرار گرفته است که در آن، کلکسیون بی نظیری از موزاییک کاری های این شهر باستانی نگهداری می شود. تابلوهای موزاییک کاری بی نظیری که تصویر بعضی از آن ها حتی برای خانه های مدرن امروزی هم مناسب هستند.
برای دیدن شهر باستانی تیمگاد می بایست ابتدا خود را به شهر باتنا (Batna) رسانده و از آنجا با کرایه تاکسی خود را به این شهر برسانید. هر چند که تورهای مختلفی نیز از این شهر، برای بازدید از تیمگاد و طاق تروجان آن برگزار می شود که می توانید با یکی از آن ها همراه شوید.
نمونه کامل از پلان شهری رومی
شهر باستانی تیمگاد یا تاموگادی (Thamugadi) شهری پر از افراد و خانواده های نظامی متعلق به امپراتوری روم بود که در کوه های آروس در شمال شرقی الجزیره وجود داشت. کلمه تیمگاد (Timgad) در واقع مخفف عبارت Colonia Marciana Ulpia Traiana Thamugadi بود. این شهر توسط امپراتور تورجان در حدود سال های ۱۰۰ سال میلادی تاسیس شد. امپراتور تورجان برای یادبود مادرش مارسیا (Marcia)، خواهر بزرگش اولفیا مارسیانا (Ulpia Marciana) و پدرش مارکوس آلپیوس تراینوس (Marcus Ulpius Traianus) این نام را برای شهر برگزید. با این حال این شهر در ابتدا برای سکونت سربازان و لژیونرهای آگوستان سوم ساخته شد.
بخش های مختلف این شهر، شامل، میدان و فوروم، ساختمان تئاتر، کتابخانه، قلعه و ساختمان تئاتر همچنان قابل دیدن هستند. این شهر ۱۴ حمام دارد که بهترین حمام آن با ۴۰ اتاق در انتهای خیابان کاردو قرار گرفته است. دو خیابان سنگفرش اصلی شهر نیز به راحتی شما را برای تماشای بخش های مختلف شهر، هدایت می کند.
معرفی پلان شهری تیمگاد
شهر باستانی تیمگاد از هیچی ساخته شد که در زبان لاتین به آن اکس نیهیلیو (ex nihilio) می گویند. بر اساس این گفته، تیمگاد یکی از بهترین نمونه های شهری روم است. اگر به دنبال طراحی فضای شهری در میان شهرهای روم باستان هستید، بهتر است به سراغ شهر باستانی تیمگاد بروید. پلان شهری تیمگاد بر طبق یک میدان کامل طراحی شده است. سپس دو خیابان اصلی شهر را تشکیل می دهد. این دو خیابان به صورت عمود و در دو جهت شمالی-جنوبی و شرقی-غربی کشیده شده اند. در نهایت در میانه شهر به یکدیگر می رسند.
به خیابانی که از شمال به سمت جنوب شهر کشیده شده است، کاردو (the cardo) می گویند. همچنین در این معماری (معماری شهرهای رومی) به خیابانی که از سمت شرق به غرب کشیده شده است، داکیومانوس (the decumanus) می گویند. با این وجود، خیابان کاردو در تمام طول شهر کشیده نشده است و تنها نواحی مرکزی شهر را پوشش می دهد. در واقع جایی که فوروم قرار گرفته، خیابان کاردو نیز تمام می شود.
طاق تروجان و دیگر نقاط برجسته معماری در شهر
شهر رومی تیمگاد از شهرهایی بود که دارای برج و بارو بوده و دیواری تمام شهر را دربرگرفته بود. مردم برای ورود به شهر باستانی تیمگاد می بایستی حتما از میان دروازه های آن عبور می کردند. این شهر چهار دروازه ورودی داشت که در چهار جهت اصلی واقع بود. هر شخصی که از چهار دروازه شهر وارد آن می شد، برای رسیدن به فوروم می بایست یکی از خیابان های اصلی شهر را طی کند.
در ناحیه غربی شهر قدیمی تیمگاد، به جای دروازه ورودی به طاق تروجان یا طاق پیروزی شهر خواهید رسید. طاقی که ناحیه شهری تیمگاد پس از آن امتداد یافته و رشد کرده است. طاق تروجان در انتهای مسیر اصلی شهر واقع شده و مناطق قدیمی و جدید را به یکدیگر متصل می کند و اغلب به عنوان یکی از قابل ملاحظه ترین ساختارهای این شهر شناخته می شود.
جاده منتهی به طاق معروف شهر باستانی تیمگاد با ستون های سنگی به سبک رومی در دو طرف تزئین شده اند و شکوه خاصی را به این راه بخشیده اند. این مسیر با ستون های سنگی اش، پرسپکتیو بسیار زیبایی را در معماری ایجاد نموده و محل رفت و آمد ارابه های افراد مشهور شهر بوده است. در دو طرف این جاده و در پشت ستون ها، مکان راه رفتن عابرین پیاده بود.
فوروم شهر
ماهیت شهر باستانی تیمگاد به راحتی با نگاه کردن به ساختار و ساختمان های آن مشخص می شود. با یک نگاه به راحتی می توانید تشخیص دهید که با شهری رومی طرف هستید. شهری که تمام عناصر معماری رومی را در خود دارد. به عنوان مثال، در مرکز شهر باستانی تیمگاد فوروم یا یک میدان عمومی قرار دارد که میدانی عمومی برای اهداف مختلف بود. در این میدان، بسیاری از کالاها و محصولات مردم به فروش می رسید و به نوعی حکم بازار میدانی را داشت. جدای از این جریان، فوروم ها مکانی برای گردهمایی مردم بودند. بسیاری از ابلاغیه ها و اخبار را در این میدان به اطلاع همگان می رساندند. در نتیجه می توان فوروم ها را مکانی برای اتفاقات اجتماعی مهم شهر دانست.
ساختمان تئاتر شهر
در ناحیه جنوبی فوروم (میدان) شهر باستانی تیمگاد یکی دیگر از بناهای مهم شهر قرار گرفته است. ساختمان تئاتر شهر مکانی بود که تمام نمایش ها و مراسم های شهر برای بازدید عموم مردم در آن برگزار می شد. این ساختمان تئاتر در حدود سال های ۱۶۰ میلادی ساخته شده بود و برای ساخت آن، تپه کناری را به دو نیمه تقسیم کرده بودند. به این صورت توانسته اند که جایگاه تماشاچیان را به صورت پلکانی روی تپه بسازند. اگر چه تئاتر تیمگاد جزو کوچکترین ساختمان های تئاتر در امپراتوری روم محسوب می شود اما می تواند حدود ۳۵۰۰ نفر را در خود جای دهد. قرار گیری همین تعداد در یک سالن تئاتر شاید بتواند نشان دهنده رونق و جمعیت شهر باستانی تیمگاد در میان دیگر شهرهای امپراتوری رم باشد.
حمام های شهر باستانی تیمگاد
با این وجود، آخرین بنا و ساختار شهری رومی که در اینجا خواهید دید، حمام های رومی هستند. یکی از جالب ترین قسمت های شهر باستانی تیمگاد باید به ۱۴ حمام و خرابه های باقی مانده آن ها اشاره کرد. آثار تمام ۱۴ حمام باقی مانده است. یکی از این حمام ها در انتهای شمال مسیر کاردو قرار گرفته است. حمام هایی که در سمت چپ کاردو (خیابان سراسری و اصلی شهر) و در کنار دروازه ورودی ساخته شده اند، بیشتر برای استفاده مسافران خسته بوده است. افرادی که تازه وارد شهر می شدند، می توانستند پس از استحمام در این حمام ها، پاک و تمیز وارد شهر شوند.
داستان پایان یافتن شهر تیمگاد چیست؟
امروزه بیشتر خانه ها و سازه های شهر باستانی تیمگاد (چیزی در حدود صد خانه) توسط باستان شناسان در طی دهه ها، حفاری شده است. باستان شناسان در طی این حفاری ها، توانستند راجع به ساکنان رومی تیمگاد اطلاعات بسیاری را به دست آورند. یکی از جالب ترین خانه هایی که در پی این حفاری ها، به آن رسیدند، خانه ای است که در کنار حمام های شهر و در انتهای شمالی کاردو واقع شده است. باستان شناسان پس از تحقیقات بیشتر راجع به این خانه، به شواهدی رسیدند که نشان می داد این خانه، بعدها به یک کلیسای مسیحی تبدیل شده است.
شهر باستانی تیمگاد در طول قرن پنجم توسط یوروش قبیله های بومی که از سمت کوه های اورس (Aurès Mountains) هجوم آوردند، نابود شد. پس از آن در دوره بیزانتین و در قرن ششم دوباره تلاش بسیاری شد تا این شهر سرپا شود و فعالیت های بسیاری در آن رونق بگیرد. با این وجود، این جریان زیاد دوام نداشت. چرا که پس از گذشت دو قرن، در قرن هشتم، تمام شهر برای آخرین بار با هجوم عرب ها نابود گردید و با خاک یکسان شد.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
مهلا نهاردانی
