اگر به شما بگویند که آبشار چیست؟ بدون شک جواب شما این است که آبشار یکی از ناهنجاری های زیست محیطی بر روی سطح کره ی زمین است که در آن، آب یک رودخانه از یک فلات یا مکانی مرتفع با سرعت بسیار زیادی به پایین یک دره یا دامنه که آبشار در آن وجود دارد، می ریزد. با این که آبشارها در جهان زیادند و هر کدام در داشتن خصوصیتی با دیگری متفاوت است اما در بین آبشارها، آبشارهای زیر آب از جالب ترین پدیده های آبشاری جهان است. خیلی ها شاید این را بدانند که آبشار نیکاراگوئه کجاست و یا این که مرتفع ترین آبشار جهان، آبشار انجل در کشور ونزوئلا است اما شاید ندانند که بزرگترین آبشارهای زیرآب در جهان کدام ها هستند و یا چه سازوکارهایی از نظر زیست محیطی دارند. ما امروز می خواهیم بزرگترین آبشارهای زیرآب در جهان را به شما معرفی نماییم اما قبل از آن به شما کمی درباره ی آبشارهای زیر آب توضیح خواهیم داد.
با این که شاید برای شما غیر قابل تصور باشد اما به هر حال شما باید این نکته را بپذیرید که از جمله شگفتی های طبیعت این است که بزرگ ترین پدیده های زمین شناسی مانند آبشارها، کوه ها و دره ها در زیر آب قرار گرفته اند! از میان این پدیده های پنهانی شده در زیر آب، امروز ما آبشارهای زیر آب را انتخاب کرده ایم زیرا، هم پدیده ای بسیار جالب است و هم از میان آنها می توانیم به شما، بزرگترین آبشارهای زیرآب در جهان را از نظر سازوکارشان به شما معرفی نماییم.
این پدیده ی طبیعی که در واقع یک ناهنجاری طبیعی است، به علت هم سطح نبودن سطوح به وجود می آید. شما می دانید که بسیاری از قسمت ها زمین به زیر آب رفته اند و یا حتی از زیرآب درآمده اند و البته این روند در برخی از نقاط کره ی زمین در جریان است.
در برخی از این نقاطی که این اتفاق افتاده است، نقاطی بوده اند که در آن ها آبشار نیز وجود داشته است و این آبشارها نیز به زیرآب رفته اند اما به خاطر برخی از دلایل توپوگرافیک، فعالیت این نقاط به عنوان یک آبشار قطع نشده است اما خب به هر حال برخی از این آبشارها تبدیل به حفره های دریایی شده اند.
به طور مثال، یکی از آبشارهای بسیار معروف در جهان، آبشار ویکتوریا در قسمت جنوبی قاره ی آفریقا است و یا حتی آبشار انجل را که در بالا نیز درباره ی آن مختصری توضیح دادیم، جزئی از ترین های دنیای آبشارها هستند اما به هر حال و با تمامی این اوصاف، برای دادن این لقب ها به آبشارهای جهان، مقیاس محتمل و درستی وجود ندارد. تصور کنید که یک آبشار بلند ممکن است که عرض کافی نداشته باشد و این در حالی است که یک آبشار عریض و پهن ممکن است که دارای ارتفاع بلندی نباشد و همین مسائلی از این دست باعث می شود که برای اندازه گیری آبشارها، مقیاس معلوم و مشخصی وجود ندارد.
به طور مثال آبشارها مقیاس معلوم ومشخصی وجود نداد اگر بخواهیم معیار اندازه گیری را بر حجم یا سرعت جریان آب آبشار بگذاریم، در آن صورت باید عنوان بزرگ ترین آبشار جهان را به آبشار بویوما (Boyoma Falls) اختصاص دهیم اما مثلا اگر این مقیاس را بر پایه ی ارتفاع بگذاریم، باید از یک آبشاری دیگر نام ببریم. البته هر کدام از آبشارهای جهان چه روی آب و چه در زیرآب، دارای یک صفت و مشخصه ی ویژه در خود هستند.
درباره ی بزرگترین آبشارهای زیرآب در جهان باید این نکته را بدانید که شرایط برای این مدل از پدیده های طبیعی متفاوت است. برای آبشارهای زیر آب، انگار که همه چیز در سکوت به دره های پهناور پنهان شده اند تا به دور از دید و چشمان ما به اعماق اقیانوس ها می ریزند اما توجه کنید که به دور از چشمان ما.
حتی به تازگی دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که یکی از بزرگترین آبشارهای زیرآب در جهان که در زیر تنگه ی دانمارک در اروپا قرار گرفته است، در واقع گذرگاهی آبی در بین دو جزیره ی گرینلند و ایسلند که اقیانوس منجمد شمالی را به شمال اقیانوس اطلس متصل می سازد، قرار گرفته است. آبشارهای زیرآبی در جهان، از نظر علمی زمانی شکل می گیرند که آب با چگالی بیشتر و سردتر از دریاهای شمال اروپا (Nordic Seas) با آب سبک تر و البته گرم تر دریای ایرمینگر (the Irminger Sea) برخورد می کند.
در این زمان اتفاقی که می افتد این است که آبی که سردتر است، به صورت کاملا طبیعی سنگین تر شده و به سمت پایین و زیر آب گرم و روی یک فرورفتگی بزرگ در کف اقیانوس، جریان پیدا می کند.
در نتیجه ی تمام ساز و کار این اتفاقات، جریان آبی که به سمت پایین با سرعت تقریبی ۵ میلیون متر مکعب بر ثانیه به وجود می آید، آبشار زیرآب به وجود می آید و به این صورت این آبشار در زمره ی بزرگترین آبشارهای زیرآب در جهان شمرده می شود.
در زمینه ی این آبشار باید به شما توضیحات تکمیلی را ارائه نماییم. آبشار بزرگ زیرآب تنگه ی دانمارک، به صورت تقریبی دارای ۳۵۰۰ متر ارتفاع است و بر روی کاغذ، از آبشار آنجل در ونزوئلا که کمی بالاتر نیز از آن سخن گفتیم، ۳ برابر ارتفاع بیشتری دارد. بیایید تا به یک آزمایش قدیمی در زمینه ی بزرگترین آبشارهای زیرآب در جهان نگاهی بیاندازیم.
در اوایل سال ۱۸۷۰ میلادی بود که اقیانوس نگاران در برای اولین بار بود که پدیده ی آبشارهای زیردریایی را کشف کردند و به قطعیت متوجه شدند که آبشارها نیز در زیر آب وجود دارند اما عواملی همچون عمق زیاد، عدم پیشرفت وسایل مورد استفاده ی آن ها و محدودیت منطقه ی موقعیت آن ها، از تحقیقات گسترده ی آن ها در رابطه با آبشارهای زیرآب جلوگیری می نمود.
در دهه ی۱۹۶۰میلادی و در حالی که نزدیک به ۱۰۰ سال از کشف اولیه ی این پدیده می گذشت، تحقیق بر روی این پدیده ی آبی با وجود تجهیزات مدرن، ممکن شد. گروهی که این اکتشافات را انجام داد، تنها در امتحان بررسی اقیانوس اطلس، ۶ آبشار زیرآبی کشف نمودند.
البته در این بخش از بزرگترین آبشارهای زیرآب در جهان باید به این نکته توجه داشته باشید که تمام آبشارهای یافت شده، بسیار بزرگ بوده و هستند. به طور مثال، آبشاری به نام آبشار سیرا (Ceara cataract) در اقیانوس اطلس شمالی بین قاره های آمریکای جنوبی و آفریقا دارای سرعت جریانی معادل ۱ تا ۲ میلیون متر مکعب در ثانیه می باشد. یا به همین ترتیب، آبشار ریو گرنده (Rio Grande cataract) در عرض جغرافیایی ۲۰ درجه ی جنوبی در اقیانوس اطلس، دارای سرعت جریان ۴ میلیون متر مکعب در ثانیه است که حدودا به بزرگی آبشار تنگه ی دانمارک است.
البته باید بدانید که تفاوت دمایی حوضچه های آبی تنها نیروی محرکه ی این جریان های عظیم نیست. به طور مثال، آبشار تنگه ی جبل الطارق به علت تفاوت غلظت نمک، جریان می یابد. آب دریای مدیترانه با وجود گرم تر بودن، به علت تبخیر سطحی دارای نمک بیشتر و بنابراین چگالی بیشتر به نسبت حتی عمیق ترین آب های اقیانوس اطلس است.
این مساله منجر به جریان پیدا کردن آب از مدیترانه به سمت تنگه جبل الطارق و غرق شدن در اقیانوس اطلس مانند یک آبشار می شود. آبشارهای اقیانوسی نقش بزرگی در حفظ شوری و اقلیم اقیانوس ها بازی می کنند.
آن ها بر زیست شناسی دریایی نیز موثر هستند. به عنوان مثال، کریل (krill)، یک سخت پوست کوچک اقیانوسی در نزدیکی جزایر شتلند جنوبی در نزدیکی قطب جنوب برای تخم ریزی گرد هم می آیند. زمین های تخم ریزی در نزدیکی جریان عظیم پیراقطبی جنوبگان که به سمت شرق می رود، واقع شده است.
اما با این که جریان عظیم پیراقطبی جنوبگان به سمت شرق می رود، لاروها یا همان نوزاد کرمی شکل از تخم در آمده صد ها کیلومتر آن طرف تر در غرب سر در می آورند. زیست شناسان بر این باور هستند که پس از تخم گذاری، تخم ها غرق می شوند و سپس توسط یک آبشار زیردریایی به سمت غرب، حمل می شوند.
پس از این که تخم ها باز شدند، نوزادهای کرمی شکل یا همان لاروها بالغ و دوباره توسط جریان جنوبگان به زمین های تخم گذاری برده می شوند.
در زمینه ی تاثیر زیستی بزرگترین آبشارهای زیرآب در جهان کریل بخش مهمی از زنجیره ی غذایی دریایی را تشکیل می دهد و در نزدیکی پایین هرم غذایی قرار می گیرد، چرا که از فیتوپلانکتون ها تغذیه می کنند که همین امر آن ها را به منبعی غذایی مناسبی برای بسیاری از جانوران بزرگ تر، که کریل منبع اصلی تغذیه شان به شمار می رود، تبدیل می کند.
در اقیانوس منجمد جنوبی، گونه ای کریل که با نام کریل قطب جنوب شناخته می شود، جمعیتی با وزن تقریبی ۵۰۰ میلیون تن وزن دارد؛ وزنی دو برابر بیشتر از وزن همه ی انسان های روی زمین به اتفاق هم! از این ها، نیمی توسط نهنگ ها و پنگوئن ها و خوک های دریایی و ماهیان مرکب و ماهی ها مصرف می شوند که توسط رشد و زایش در چرخه ی طبیعت جایگزین می گردد.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
شیما پاژخ
