بازار همواره به منزله یکی از ارکان تاثیرگذار شهر بر تحولات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مطرح بوده و است. مهمترین محور و شاهراه ارتباطی در شهرهای قدیمی، بازار بود و بیشترین آمدوشد شهروندان در آن صورت می گرفت. بازار مهمترین کانال ارتباطی شهر بود که نه تنها مردم در آن حضور داشته و کالاها و سرمایه ها در آن جریان می افتاد، بلکه اطلاعات، اخبار و آگاهی ها نیز از طریق آن به اطلاع شهروندان می رسید.
تاریخچه بازار با شکل گیری شهرنشینی در ایران همزمان است و به حدود ۱۰ هزار سال پیش باز می گردد. در تمام دوره های سیاسی و اجتماعی ایران، از دوره هخامنشی تا ساسانیان و بعد از اسلام، شاهد گسترش تاثیرات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بازارها و ایجاد معماری فاخر با کارکردهای مختلف در سطوح صنوف بهره برداران و ارتباط این مجتمع های عظیم تجاری با امکانات رفاهی و تفریحی بوده ایم.
یکی از قدیمی ترین بازارهای برجای مانده، بازار اردبیل است.
بازار تاریخی اردبیل معروف به راسته بازار یا «قیصریه» مجموعه ای است مرکب از تیمچه، سرا، حمام و مسجد که بنای فعلی آن از جمله آثار دوره سلجوقی، زندیه و صفویه و بر بنیان اولیه بازار ساخته شده است.
از تقسیم‌بندی کلی بازار اردبیل می‌توان به بازار بقالان، قصابان، خراطان، سراجان، قیصریه، چاقوفروشان، فرش فروشان، کلاهدوزان و بسیاری سرای دیگر اشاره کرد.
راسته‌های موجود در بازار اردبیل عبارتند از: راسته اصلی بازار، راسته قیصریه، علافان، راسته پیرعبدالملک، بازار زرگران، سراجان، پارچه‌فروشان، کفاشان، مسگران، چاقوسازان، آهنگران و سراهای آن‌ها.
در قرن هفتم و هشتم، بازار اردبیل رونق فراوان داشته است. در دوره‌های بعد، قسمتی از بازار بزرگ و تیمچه‌ها و سراها از موقوفات بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی به‌شمار می‌رفت و درآمد و عواید حاصله به‌مصرف مخارج این بقعه می‌رسید.
بر سر بازارچه شمال شرقی بازار، سنگ نوشته ای است که تاریخ ساخت و بانی بازار در آن درج شده اما به علت فرسایش سطح سنگ و عدم اشاره دقیق منابع تاریخی، زمان ساخت این بازار مشخص نیست و به روایتی پیش از حکومت صفوی احداث شده است.
قسمت عمده بازار اردبیل در تغییرات شهری در نیم قرن گذشته تخریب شده و ارتباط بعضی از بخش های آن با مرکز بازار از بین رفته است، به طوری که این بازار در حال حاضر در مرکز شهر و در طرفین خیابان امام خمینی (ره) واقع شده و بازدیدکنندگان به وضوح می توانند جدایی بازار طلا فروشان را از بازار قیصریه فعلی مشاهده کنند.
روشنایی داخل بازار از طریق روزنه‌های تعبیه شده در پوشش های گنبدی تامین می‌شود که زیبایی بصری بی نظیری به فضای داخلی بازار بخشیده است.
بخش اصلی سرا فضایی مستطیلی می باشد که پوشش آن متشکل از ۹ گنبد در میانه با چهار ستون مدور از سنگ خارا نگهداری می شود.
از دیگر بخش های مهم بازار، چهار سوق یا بازار بزرگ قیصریه است. این بخش بنایی است مدور با گنبد کروی بلند و ساده که در پایین بنا ۱۲ متر داشته و ارتفاع تقریبی آن ۱۳ متر است.
راسته بازار با قدمت تاریخی که دارد از جمله مهمترین بازارهای تهیه مایحتاج برای اردبیلی هاست به طوری که بازارهای جدیدالتاسیس، پاساژها و فروشگاه ها نتوانسته است از پویایی و شور آن بکاهد.
مجموعه تاریخی بازار اردبیل در سال های اخیر از طرف سازمان میراث فرهنگی تعمیر و مرمت شده و به شماره ۱۶۹۰ به ثبت تاریخی رسیده است.
بازار تاریخی اردبیل به عنوان محور انسجام عزاداری محلات است به طوری که هرساله در ماه محرم عزاداری محلات شش‌گانه به ترتیب به همراه شعبات خود در بازار اردبیل انجام می‌شود و به نوعی حرکت دسته‌جات عزاداری در بازار و استقرار و سینه‌زنی و مجدداً حرکت در معابر، انسجامی در سوگ عاشورا به وجود آورده است.
عزاداری محلات اردبیل و حضور در بازار تاریخی که در نزدیکی بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی است با نظم ویژه و احترام به پیشکسوتان هر محله و با برنامه‌ای مشخص به ترتیب محلات برگزار می‌شود.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
آناهیتا جعفری
