از میمه تا نایین و ورزنه و جرقویه / سایت سپاهان
از میمه تا نایین و ورزنه و جرقویه / سایت سپاهان
امروزه اگر به نقاط مختلف دنیا سفر کنید یکی از شناسه‌های هر قوم، مذهب و گروهی در هر شهر وروستا زبان و لهجه آن منطقه است. کلام، زبان، لهجه و گویش از بدو پیدایش یکی از ابزار ارتباط بین افراد در یک جامعه بوده و دارای تنوع آهنگ و زیبایی خاصی است، امروزه تعداد و آمار دقیقی از زبان‌ها و لهجه‌ها در دنیا مشخص نیست؛ فقط یک نمونه تحقیق از زبان‌شناس آلمانی، شولتسه می‌گوید، در اروپا بیش از ۲۰۰ نوع زبان و ۲۰۰۰ لهجه ثبت شده که قطعاً متغیر است یا به‌عنوان‌مثال، در ایران و فقط یک زبان ترکی بیش از ۴۰ و در دنیا بیش از ۱۵۰ نوع لهجه دارد.
در استان و شهراصفهان خودمان هم مانند جاهای دیگر از تنوع زبان و گویش محلی فراوانی برخوردار هستیم که آمار دقیقی از آن در دست نیست: از لهجه شیرین اصفهانی گرفته که در خود شهر و محل به محل آن متفاوت است، تا گویش شهرهای اطراف آن چون، نجف‌آباد، خمینی‌شهر، گزوبرخوار، داران، فریدون‌شهر، نایین، جرقویه، رودشت و… که در بعضی روستاها و شهرها به زبان خود شهر (گویش گزی یا نایینی) یا بعضی دیگر از شهرها و روستاها به زبان محلی یا ولایتی (منطقه کوهپایه و روستاهای اطراف) مشهور است.
نکته جالب توجه برای افرادی که زیاد اهل سیروسیاحت و سفر هستند: یک نوار جغرافیایی که از اطراف شهرهای کاشان و میمه شروع و در مسیر از شهرهای خورزوق، خمینی‌شهر، اردستان، نایین، کوهپایه و ورزنه گذشته و به منطقه جرقویه ختم می‌شود، دارای زبانی با ریشه یکسان و لهجه‌ای شبیه به هم هستند که با صحبت‌کردن با یکدیگر نوعی نزدیکی ریشه‌ای را با هم احساس می‌کنند و به‌همین‌علت گاها در برخورد و مجالست با هم از یکدیگر می‌پرسند: «اهل کدام شهر هستید؟» گویی فکر می‌کنند همشهری هستند.
در نوشته‌ها و تحقیقاتی که انجام‌شده هنوز به‌درستی و دقیق علت چنین نوار جغرافیایی برای قرابت نوع گویش در این مناطق در دست نیست؛ لیکن همه به اتفاق ریشه این نوع گویش را زرتشتی و پهلوی در شهر ورزنه و روستاهای اطراف پهلوی ساسانی و پهلوی پارتی، در اصفهان و رودشت و پهلوی دری در جرقویه و ساسانی و اشکانی در شهرهای مختلف دانسته‌اند.
به‌هرحال یک اصل مشترک که بین ریشه تمام این گویش‌ها دیده می‌شود، ریشه پهلوی‌بودن آن است و آنچه از شواهد و قراین برمی‌آید گذشت زمان و بروز حوادث و جنگ‌ها، هجوم اعراب و مهاجرت اقوام به مناطق یکدیگر، باعث دگرگونی شدید در گویش اصلی و عدم یکپارچگی زبان کل منطقه شده و با آمیختگی زبان‌های پهلوی دری، اوستایی، پارسی باستان، پارسی میانه، بندری، هندی، عربی و حتی بعضاً آمیختگی با فرهنگ غرب اهالی را از زبان مادری اصلی دور کرده است.
از میمه تا نایین و ورزنه و جرقویه / سایت سپاهان
نویسنده : رضا یاران
