راهنمای سفر به هفشجان، سرزمین هزارخانی اصفهان

راهنمای سفر به هفشجان، سرزمین هزارخانی اصفهان

راهنمای سفر به هفشجان، سرزمین هزارخانی اصفهان

هَفشِجان یکی ازشهرهای باستانی ایران واقع در استان چهارمحال و بختیاری و ۱۱۵ کیلومتری جنوب غربی اصفهان در دامنه کوه زیبا و استوار جهان­بین جای گرفته­است. این شهر دارای پیشینه استقرار سکونت از ۹۰۰۰ سال قبل یعنی دوره نئولیتیک به بعد است.

هفشجان در سرزمین خوش و آب و هوایی قرار دارد که در دوره سلجوقیان یکی از شکارگاه­های سلاطین سلجوقی اصفهان بوده به طوری که شرح حضور سلاطین سلجوقی در بیش از ۹۰۰ سال پیش در این منطقه در نزدیکی اصفهان با نام مرغزار هزارخانی یا هزارچشمه یاد شده­است. کوه جهان­بین در این منطقه دارای جاذبه­های طبیعی بسیار و چشمه­ساران متعددی است. هفشجان تا پایان عصر صفویه حائز مرکزیت مطلق در منطقه چهارمحالِ اصفهان بوده­است. تعدد قبور سنگی صفویه در گورستان این شهر نمونه بارزی بر وجود بزرگترین شهر منطقه چهارمحال دوره صفویه است. منطقه چهارمحال که همواره جزئی از اصفهان بوده­است در قرن جدید و در سال ۱۳۵۲ به همراه بخش بختیاری به استان چهارمحال و بختیاری تبدیل شده­است.

گورستان تاریخی بزلر

گورستان تاریخی بُزلَر و فعلی شهر هفشجان در ابتدای شهر و در دامنۀ کوه بُزلَر واقع شده­است. این گورستان تاریخی از بزرگترین مجموعه تاریخی استان چهارمحال و بختیاری از حیث وسعت و تنوع آثاری است که از عصر صفوی و ۴۰۰ سال قبل تا دوره معاصر در آن قرار گرفته­اند.

شهر هفشجان در گذشته یکی از مراکز مهم شیرتراشی بوده است و اکنون نیز تعدادی از سنگتراشهای قدیمی هفشجان در قید حیاتند. شیرهایی که در قبرستان هفشجان قرار داشته اند، از زیباترین و خوش نقش­ترین شیرهای سنگی ایران محسوب می­شده­اند.

کهن­ترین قبرتاریخی این مجموعه متعلق به سنه ۱۰۰۴ ه.ق/۹۷۴ ه.ش/۱۵۹۵ میلادی و بیش از ۴۳۵ سال قمری در زمان شاه عباس اول صفوی بوده­است. و این دست کم نشان از آغاز تشکیل این مجموعه قبرستان تاریخی که در واقع آخرین قبرستان تاریخی شهر می­باشد، حکایت دارد.

راهنمای سفر به هفشجان، سرزمین هزارخانی اصفهان

گورستان تاریخی ارامنه سیرک

قبور ارامنه سیرَک با عنوان یکی از آثار ملی ایران واقع در روستای سیرَک و در ۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر هفشجان قرار گرفته­است. روستاهای ارمنی نشین متعددی در ایران و از جمله استان چهارمحال و بختیاری بوده­اند که در دوران صفویه تا قاجاریه عده­ی قابل توجهی از ارامنه در آن­ها سکنا گزیده­اند.

تپه باستانی اسکندری

تپه­­ها یا چُغات­های اسکندری(تپه اسکندری و تپه­های اطراف آن) نخستین اثر باستانی به ثبت رسیده استان چهارمحال و بختیاری در فهرست آثار ملی ایران به شماره ثبت ۸۸۶ در تاریخ ۱ دی ماه ۱۳۴۸ خورشیدی/۲۲ دسامبر ۱۹۶۹ است. این مجموعه شامل تپه بزرگ و اصلی اسکندری و تپه­های کوچک بالا و پایین اسکندری می­باشد. این تپه­­های باستانی که در لفظ عامیانه مردمان، چُغات خوانده می­شوند در حومه­ی غربی شهر هفشجان قرار دارند.

تپه اسکندری یک سازه باستانی متعلق به دوره نوسنگی و ۹۰۰۰ ساله داشته که دست کم این بنای باستانی تا دوره عیلامی میانه یعنی سلسه شوتروکی در ۳۱۵۰ سال پیش به استناد آجرنوشته عیلامی بازسازی شده­است. این موضع از آن جهت اهمیت برخوردار است که چناچه این اثر نخستین سازه خشتی دنیا بوده­باشد و بلکه تا ۶۰۰۰ سال بعد از ساخت ابتدایی در دوره عیلامی هم تداوم داشته باشد شرایط یک اثر جهانی بی­نظیر را برای ثبت یونسکو خواهد داشت. در این مجموعه سفالهای دوره اسلامی یعنی از ۱۴۰۰ سال پیش به بعد نیز مشاهده شده­است. همچنین در این مورد توجه به اینکه معابد مذهبی در گذر زمان به شکل تپه درآمده و در نتیجه کلمه چغات یا چُغا را به معنی تپه می­دانند و به نظر می­رسد چُغا همان معبد یا نیایشگاه باستانی باشد.

راهنمای سفر به هفشجان، سرزمین هزارخانی اصفهان

تپه اسکندری، اولین و کهن­ترین اثر ملی باستانی استان چهارمحال و بختیاری

بقایای سازه معماری عظیم خشتی اسکندری-یکی از ده­ها حفاری بزرگ بروی این اثر باستانی هفشجان-بهمن ماه ۱۳۹۵

گردشگاه چشمه زنه

گردشگاه چشمه زنه شهر هفشجان از مهم­ترین جاذبه­های گردشگری استان چهارمحال و بختیاری در دامنه­ی کوه زیبا و استوار جهان­بین و ۲۰ کیلومتری جنوب غربی شهرکرد واقع شده­است. در روز طبیعت هرسال بیش از ۱۰ هزار نفر از گردشگاه چشمه زنه و طبیعت زیبای آن دیدن می­کنند.

کوه جهان­بین

کوه زیبای جهان بین به طول حدود ۳۰ کیلومتر از جنوب روستای شمس آباد تا غرب روستای مصطفی آباد امتداد می­یابد و در غرب و جنوب شهر هفشجان واقع گردیده­است. جهت رشته کوه در حال ژئورایی زاگرس از شمال غرب تا جنوب شرق است. مرتفع ترین قلل این کوه به ترتیب دالانک(۳۳۴۲ متر)، نای هفشجان(۳۳۱۵ متر) و نای شمس آباد(۳۱۳۸ متر) می­باشد.

راهنمای سفر به هفشجان، سرزمین هزارخانی اصفهان

کثرت چشمه ساران، دامنه­های سرسبز شمال شرقی، صخره های مرتفع و غارهای ژرف و نیز جذابیت قله­ی مرکزی یعنی نای هفشجان که در عین خود کم­نظیر و منظم­ترین قلل کشور است از ویژگی­های منحصر به فرد این کوه می­باشد. همانطوری که در کتب تاریخی­ اینجا همان منطقه تاریخی هزارخانی یا هزار چشمه است که آب حیات را به آن نسبت می­دهند و در نزدیکی اصفهان قرار دارد.

علت نامگذاری جهان­بین این است که این کوه طوری قرار دارد که در هوای صاف بخصوص صبح بعد از باران منطقه­ی وسیعی شامل تمام دشت هفشجان و شهرکرد، قلل نجف­آباد و اصفهان همچون کوه­های کرکس، کلاه قاضی، دالان کوه، آنالوجه، الوند گلپایگان، شاهانکوه، افوس، هشتاد و همچنین هفت چشمه، منگشت و زردکوه را رویت کرد و به همین علت، جهان­بین نام گرفته­است.

امامزاده شاه منظر خاتون

شاه منظر خاتون یا بی بی قمر خاتون امام زاده­ای است در شمال هفشجان. این امامزاده در ۱۸ کیلومتری جنوب غربی شهرکرد واقع شده­است. پس از عبور از میدان و بلوار محیط زیست شهر در شمال شهر به جاده­ای آسفالت می­رسیم با عبور از مسیر به دره شاه منظر وارد می­شویم. زیارتگاه این بانوی کریمه دربالای کوه بزلر در شمال شهر هفشجان واقع شده است و در چند سال گذشته راه کوه هموارتر گشته­است. شجره نامه کامل این امامزاده به تحقیق دکتر محمد مهدی فقیه بحرالعلوم بدین شرح است: «قمرخاتون بنت حسن بن جعفر محمد بن علی بن عبدالله بن احمد بن علی العریضی بن الامام الصادق جعفر (ع)»

کتیبه گرنوشته

کتیبه گرنوشته واقع در در دره دز کوه جهان­بین است. گرنوشته کهن­ترین کتیبه استان چهارمحال و بختیاری است که متعلق به هزاره چهارم پیش از میلاد یعنی ۶۰۰۰ سال است. در گذشته کتیبه­های متعددی در کوه جهان بین وجود داشته است و نشان از اهمیت تمدن پیش از تاریخی موجود در هفشجان است. این کتیبه در شمال غربی شهر و در بالای چال خرس قرار دارد بطوریکه با یک ساعت کوهنوردی سبک به این کتیبه در بالایی صخره­ می­رسیم. طبیعت بکر و وجود چشمه­سارانی همچون چشمه شرشری در نزدیکی این کتیبه نشان از شرایط مساعد تداوم حضور تمدن انسانی را دارد.

راهنمای سفر به هفشجان، سرزمین هزارخانی اصفهان

منابع و مآخذ

کتاب جهان­بین، سیمای جغرافیایی، تاریخی و گردشگری شهر هفشجان، چاپ در اردیبهشت ۱۳۹۶، شماره شابک ۱-۱۰-۸۱۹۴-۶۰۰–۹۷۸

محمدبن علی بن سلیمان الراوندی، راحه الصدور و آیه السرور: در تاریخ آل سلجوق(نوشته ۶۰۳ هجری قمری)؛ به سعی و تصحیح محمد اقبال، امیرکبیر ، ۱۳۳۳، صص ۲۹۰ و ۲۹۱

آلن زاگارل، باستان شناسی پیش از تاریخ منطقه­ی بختیاری، ظهور شیوه زندگی در ارتفاعات، ترجمه کوروش روستایی، میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری،

نویسنده :حسین رستمی هفشجانی / مولف و محقق گردشگری Hosseinrostami777@gmail.com