همشهری ، تیشه به ریشه‌ات نزن / سایت سپاهان
همشهری، تیشه به ریشه‌ات نزن / سایت سپاهان
زمانی که از یک گالری، موزه یا بنای تاریخی دیدن می‌کنیم؛ تماشای نقاشی‌ها، سازه‌ها و صنایع دستی، ذوق زیبایی‌شناختی ما رابه‌وجد می‌آورد، چرا که آن‌ها نتیجه‌ی سال‌ها تلاش و ترکیب‌بندی رنگ‌ها و در مواردی پشتوانه‌ی تاریخی هستند که به آن آثار زیبایی و ارزش می‌بخشد. اما هر نقاشی و دست‌سازه‌ای را نمی‌توان به عنوان اثر هنری پذیرفت. کنده‌کاری‌ها، امضاها، نقاشی‌ها و درددل‌های یادگاری بر روی یک بنای تاریخی، پدیده‌ای است که هم به بنا آسیب می‌رساند و هم سیمای آن مکان را نازیبا می‌کند. بنابراین چنین اقداماتی مسلمأ نمی‌تواند موجب خرسندی بازدیدکنندگان و مسافران شود. اقداماتی که متاسفانه عموماً توسط مردم عادی انجام می‌شود.
اصفهان شهری است که با شنیدن نامش، رودخانه و پل‌های تاریخی آن در ذهن متجلی می‌شود. اگر امروز اقدامات جدی برای آن انجام ندهیم، این تصور ذهنی از اصفهان به‌مرور از میان خواهد رفت؛ چرا که اصفهان از پتانسیل و محبوبیت گردشگری نسبتأ بالایی برخوردار است. طی سالیان گذشته، به دلیل خشک‌شدن‌های پیاپی رودخانه، ترک‌های ناشی از بی‌آبی بر بدنه‌ی پل‌های تاریخی شهر ایجاد شده است و حال آسیب‌های ناشی از رفتار نادرست گروهی از مردم نیز به آن ترک‌ها اضافه شده و منظره‌ای به وجود آمده که نه برای خود مردم بومی زیبا و دلچسب است و نه برای مسافرانی که از شهرها و یا حتی کشورهای دور برای دیدن این بناها پا به شهر می‌گذارند. از طرفی، آثار چنین رفتار نابهنجاری را تنها بر روی پل جویی یا سایر پل‌های تاریخی نمی‌توان دید. تخت فولاد که از قدیمی‌ترین گورستان‌های کشور و ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران است، از این قبیل آسیب‌ها جان سالم به در نبرده است.
ماده ۵۵۸ قانون مجازات اسلامی به تخریب اماکن و مجموعه‌های فرهنگی-تاریخی یا مذهبی اشاره کرده است. این ماده اذعان می‌دارد: «هرکس به تمام یا قسمتی از ابنیه، اماکن، محوطه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی- تاریخی یا مذهبی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است یا تزئینات، ملحقات، تأسیسات، اشیا و لوازم، خطوط و نقوش منصوب یا موجود در اماکن مذکور، که مستقلاً نیز واجد حیثیت فرهنگی- تاریخی یا مذهبی باشد، خرابی وارد آورد، علاوه بر جبران خسارات وارده، به حبس از یک الی ۱۰ سال محکوم می‌شود.»(۱)
این که چرا باید در شهری این اتفاق‌ها بیوفتد که سالانه مسافران زیادی را به عشق بازدید از این اماکن به اصفهان می‌کشاند و درآمد بسیاری از مردم از همین مسافران تأمین می‌شود، سوالی است که جای تأمل دارد. عدم حس مسئولیت پذیری و عدم آگاهی از ارزش این بناها، می‌تواند از دلایل این رفتارها باشد.
«پنجره شکسته»، نظریه ایست که توسط سه جرم شناس آمریکائی به نام‌های جیمز کیو، جیمز ویلسون و جورج کلینگ در سال ۱۹۸۲ مطرح شد. این نظریه اذعان می‌دارد: « جرم نتیجه یک نابسامانی است.».به عنوان مثال، اگر پنجره‌ای شکسته باشد و مرمت نشود، به این معناست که نظارت و قانونی در این مکان وجود ندارد و جای مناسبی برای انجام فعالیت‌های غیرقانونیست و این قانون‌گریزی به مرور زمان از محله‌ای به محله‌ی دیگر گسترش خواهد یافت. (۲)
از این رو برای این که دیگر شاهد چنین رفتارهایی نباشیم راهکارهایی همچون مشارکت‌دادن بیشتر مردم محلی در محافظت از بناهای تاریخی، تلاش برای آموزش و فرهنگ‌سازی عمومی به ویژه در مدارس، نصب اطلاعیه‌هایی درباره‌ی قوانین مجازات برای آسیب زنندگان به بناهای تاریخی، می‌تواند مؤثر باشند. اما با توجه به نظریه‌ی پنجره شکسته، برای گام نخست، باید هرچه سریع‌تر و باکمک و راهنمایی متخصصان، برای مرمت آسیب‌های وارد شده بر این بناها (چه ناشی از عوامل طبیعی و چه ناشی از دلایل اجتماعی)، اقداماتی را صورت داد.
همشهری ، تیشه به ریشه‌ات نزن / سایت سپاهان
نویسنده : گلیتا حسین پور
