بوم گردی / گامی بلند به سوی توسعه پایدار – اقتصاد مقاومتی
بوم گردی / گامی بلند به سوی توسعه پایدار – اقتصاد مقاومتی
سال ۱۳۹۶ با نام اقتصاد مقاومتی؛ تولید – اشتغال، نامگذاری شد. اقتصادی که در شرایط فشار و تحریم، تعیینکننده رشد و شکوفایی کشور میباشد. برای تحقق این مهم، کشور نیازمند حرکت در مسیر توسعه پایدار است. واژه توسعه پایدار اولین بار در سال ۱۹۸۰ توسط اتحادیه حفاظت جهانی مورد استفاده قرار گرفت. اگرچه هنوز تعریف کاملاً واحدی برای پایداری عنوان نشده است اما منظور از توسعه پایدار، «توسعه قابل حفظ و تداوم» میباشد. به دیگر معنی، توسعه پایدار توسعهای است که تضمین دهد استفاده از منابع و محیط زیست در زمان کنونی، هیچ آسیبی به دورنمای استفاده نسل آینده وارد نمیسازد. ایده گردشگری پایدار نیز از مفهوم گستردهتر توسعه پایدار برگرفته شده است که نشاندهنده افزایش نگرانیها از میزان و شدت تأثیراتی است که انسان بر محیط زیست میگذارد. این موضوع، شکلگیری گردشگری پایدار را به دنبال دارد. سازمان جهانی گردشگری تعریفی برای گردشگری پایدار ارائه میدهد؛ گردشگری پایدار نوعی از گردشگری است که در راستای مدیریت منابع تجدید شونده اعم از انسانی و طبیعی باشد به نحوی که هم نیازهای اجتماعی، اقتصادی و زیباشناختی گردشگران تأمین شود و هم در راستای حفظ یکپارچگی فرهنگی، فرآیندهای بوم شناختی ضروری، تنوع اکولوژیک و سامانههای طبیعی باشد. سازمان جهانی گردشگری سه اصل اساسی گردشگری پایدار را در سال ۲۰۰۴ تدوین و معرفی نمود. این اصول؛ جنبههای اقتصادی، محیطی و اجتماعی – فرهنگی گردشگری را در بر میگیرند و اینگونه تعریف میشوند:
- گردشگری پایدار از منابع طبیعی بطور بهینه استفاده میکند.
- به اصالت اجتماعی – فرهنگی اجتماعات میزبان احترام میگذارد.
- فعالیتهای اقتصادی بلند مدت و سودآور را تضمین کرده و منافع اجتماعی – اقتصادی همه ذینفعان را مد نظر قرار میدهد.
گردشگری پایدار به اندازهای حائز اهمیت است که مجمع عمومی سازمان ملل، سال ۲۰۱۷ میلادی را به عنوان سال جهانی “گردشگری پایدار: ابزاری برای توسعه” اعلام نمود.
بوم گردی / گامی بلند به سوی توسعه پایدار – اقتصاد مقاومتی
گردشگری روستایی و عشایری یا به بیانی دیگر بومگردی نیز، یکی از ارکان توسعه گردشگری پایدار میباشد. تعاریف متعددی برای بومگردی وجود داشته است اما، میتوان حضور یافتن و زیستن در یک فرهنگ خاص، تجربه کردن این فرهنگ از نزدیک و احترام به مردمان این زیست بوم با این فرهنگ منحصربفرد را، بومگردی نامید.
اهمیت بومگردی به حدی است که سازمان میراث فرهنگی، ایده بومگردی را به عنوان راهحل برونرفت از آسیبهای اجتماعی کشور، مهاجرت و حاشیه نشینی مطرح نمود. به طور قطع توسعه بومگردی در جوامع روستایی و عشایری، با ایجاد اشتغال مانع از مهاجرت جامعه محلی شده و حتی در مواقعی مهاجرت معکوس از شهر به روستا و ایل را سبب میشود. بر این اساس، ایجاد اقامتگاههای بومگردی و توسعه این نوع از گردشگری برای تحقق توسعه پایدار و اقتصاد مقاومتی، در میان سه پروژه برگزیده برای انجام در حوزه گردشگری، در اولویت اجرا قرار گرفت. این اقامتگاهها میتوانند یک خانه روستایی، یک سیاهچادر عشایری و یا یک مکان بازسازی شده به سبک و سیاق جامعه محلی باشند. اقامتگاههای بومگردی در دنیا بیش از سی سال سابقه فعالیت دارند، در کشور ما نیز گامهای مثبتی در این زمینه برداشته شده است و تقریباً یک الی دو دهه از تأسیس این اقامتگاهها میگذرد. هر چه این اقامتگاهها بافت سنتیتری داشته و به فرهنگ و زندگی روزمره جامعه روستایی و عشایری نزدیکتر باشند از جذابیت بیشتری برای گردشگران برخوردار خواهند بود. وسایل قدیمی و سنتی مانند چراغهای قدیمی، گلیم، پوششهای محلی، شرکت در مراسمات بومی – محلی و استفاده از خوراکیهای مخصوص آن منطقه و نیز بهرهمندی از مهماننوازی مردمان روستا و ایل، سفر را برای گردشگران داخلی و خارجی دلچسبتر مینماید. از سویی، ارزانتر بودن این اقامتگاههای بومگردی در مقایسه با هتلها سبب میشود که طبقات اجتماعی مختلفی قادر به استفاده از آنها بوده که این موضوع، اشتغالزایی و زمینه مناسب برای عرضه خدمات و محصولات مختلف بومی را برای انتفاع روستاییان و عشایر فراهم میآورد.
در حال حاضر بالغ بر ۵۳۶ اقامتگاه بومگردی در کشور وجود دارد که استان اصفهان با حدود ۱۵۵ اقامتگاه پیشتاز این عرصه میباشد. استانهای کرمان و یزد نیز تعداد بالایی از این اقامتگاهها را دارا هستند.
در نهایت اینکه حمایت از طرحهای بومگردی و نظارت بر کیفیت اقامتگاههای بومگردی همزمان با افزایش تعداد این مراکز اقامتی، به سبب ایجاد اشتغال، حفظ و احیای ارزشها و نیز محیط زیست جوامع محلی و در نتیجه ارتقای سطح زندگی جوامع روستایی و عشایری، همگی در راستای توسعه پایدار بوده و این به معنای تحقق یافتن شعار سال یعنی اقتصاد مقاومتی میباشد.
پریسا یگانه – کارشناسی ارشد اکوتوریسم
