جشن نوروزگان / از چیستی تا چرایی ایین میهنی
جشن نوروزگان / از چیستی تا چرایی ایین میهنی
وقتی صحبت از جشن و آئین نوروز می شود منظور مجموعه سنت ها و مراسمی است که از آخرین شب چهارشنبه سال با مراسم چهارشنبه سوری آغاز می شود و تا سیزدهمین روز سال آینده با مراسم سیزده بدر به اتمام می رسد.
در مورد پیشینه و تاریخ این مراسم گزارش ها و روایات گوناگونی نقل شده است. برخی روایات زرتشت پیامبر ایرانیان را بانی این کار می دانند و عده ای هم منشاء آن را در سرزمین سومر و بابل می دانند که با شکست آنها به دست کوروش کبیر (در سال ۵۳۸ قبل از میلاد) این جشن به ایران آمد و سالها تخت جمشید پایتخت هخامنشیان مکان اجرای این مراسم بود. برخی از متن ها و منابع قدیمی نیز کیومرث و برخی دیگر جمشید را پایه گذار نوروز معرفی می کنند. حال به معرفی این مراسم و جشنها می پردازیم
جشن نوروزگان / از چیستی تا چرایی ایین میهنی
مراسم چهارشنبه سوری: این مراسم در آخرین شب چهارشنبه سال آغاز می شود و تا پاسی از شب ادامه دارد. ایرانیان از غروب روز سه شنبه آتش می افروختند و از روی آن می پریدند و می گفتند “زردی من از تو ، سرخی تو از من” که بدینگونه آرزو می کردند که در سال آینده زردی و بیماری و بدیها جایشان را به سرخی و زندگی و سلامتی بدهد و سال خوبی داشته باشند. هر چند که گفته شده است مراسم چهار شنبه سوری بدین گونه در آیین زرتشتیان نبوده چرا که آنها این کار ،یعنی پریدن از روی آتش، را بی احترامی به آتش می دانند و آتش همچون عناصر دیگر آب ، باد و خاک مقدس و پاک ست و نباید به آنها بی احترامی شود. علاوه بر این در مراسم چهار شنبه سوری مراسم دیگری هم برگزار می شود از جمله شال اندازی که معمولا پسران بر روی پشت بامها می رفتند و با آویزان کردن شال به داخل خانه و یا حیاط و تکان دادن آن طلب آجیل و شیرینی و عیدی می کردند و صاحبخانه در پر شال آنها شیرینی و آجیل گره می زد. مراسم دیگری که شبیه شال اندازی است مراسم قاشق زنی است که معمولا دختران و زنان با ظرف و قاشقی در دست ،زیر چادر قایم می شدند و طوری که دیده نشوند به در خانه ها می رفتند و قاشق می زدند و صاحبخانه در کاسه آنها شیرینی و آجیل می گذاشت .
دیدار از قبور مردگان در آخرین پنج شنبه سال: طبق مراسم ایرانیان باستان، مراسم بازدید از قبور گذشتان در یک روز از روزهای پنجه، یعنی ۵ روز آخر سال، انجام می گرفت. آنها معتقد بودند که در این ایام روح درگذشتگان منتظر خیرات هستند و در آن روز بازماندگان نذر و خوراک بین مردم تقسیم می کردند . بعد از ورود اسلام به ایران این روز به آخرین پنج شنبه سال اختصاص داده شد.
جشن نوروزگان / از چیستی تا چرایی ایین میهنی
جشن نوروز: این جشن باستانی در اولین روز سال خورشیدی آغاز می شود. ایرانیان در این روز با پوشیدن لباس نو و چیدن سفره هفت سین سال را آغاز می کنند. عید نوروز به تعداد ماههای سال یعنی ۱۲ روز است و در پایان روز سیزدهم به دامان طبیعت می روند و روز خود را به پایان می رسانند. سفره هفت سین همانگونه که از نامش پیداست تشکیل شده از هفت قلم از چیزهایی که با حرف سین شروع می شوند که هر یک نماد چیزی هستند. اینکه چرا عدد هفت را انتخاب کرده اند بدلیل مقدس بودن این عدد است عدد هفت در فرهنگ ایران باستان، عدد جاودانگی و کمال است. همچنین به خاطر وجود هفت امشاسپندان (فرشته های مقرب اهورامزدا) این عدد را عددی معنوی قلمداد می کردند. این اقلام و نماد آنها به شرح زیر است، که در این جا ۹ مورد آورده شده و که بنا به سلیقه و منطقه می توان از ۷ تای آن برای سفره هفت سین انتخاب کرد:
سبزه: نماد خرمی و سرسبزی و خوشبختی
سیب: نماد مهر و مهرورزی و سلامتی
سماق: نماد مزه زندگی و برکت آشپزخانه
سنجد: نماد حیات، مهر و عشق
سمنو: نماد خیر و برکت و فراوانی
سرکه: نماد پاکی و زدودن آلودگی و شادی به خاطر اینکه میوه انگور است
سیر: نماد نگهبان سفر و محافظت کننده از شر و بدی
سکه: نماد برکت و درآمد
سپند: نماد پیشگیری از چشم زخم
بعد از اسلام آوردن ایرانیان سفره هفت سین تغییراتی کرده است. در سر هر سفره ای آینه در بالای سفره قرار می گیرد که نماد روشنایی است و یک جلد قرآن و در بعضی سفره ها شاهنامه و دیوان حافظ هم می گذارند. همچنین تخم مرغ که نماد زایش و نطفه است، و تخم مرغ های رنگی که نشان دهنده تنوع و گوناگونی نژاد انسان هاست و آب که نشانه پاکی است در سفره گذاشته می شود.
سیزده بدر: مراسم پایانی جشنهای نوروزگان سیزده بدر است که ایرانیان در این روز با رفتن به دامان طبیعت و گردش در طبیعت و خارج شدن از خانه آن را به پایان می رسانند .
جشن نوروزگان / از چیستی تا چرایی ایین میهنی
نویسنده : مجید برزگر
