آخرین بررسی های باستان شناسی در مجموعه کاخ سروستان نشان می دهد که این مجموعه ساسانی در دوره اوج شکوه خود حدود ۳۰ هکتار وسعت داشته است.
کاخ سروستان در ۹ کیلومتری جنوب شهر سروستان و در مسیر روستای نظرآباد در دشتی وسیع جای گرفته است. این کاخ از جنس سنگ و گچ است که در زمان بهرام گور به وسیله مهر نرسی وزیر معروف او که صدرات یزدگرد اول و دوم را نیز عهده‌دار بوده ساخته شده است.
مجموعه کاخ سروستان که قدیمی‌ترین گنبد آجری کشور را در خود جای داده است، به عنوان یادگاری زیبا از بهرام گور ساسانی شناخته می شود.
سروستان دارای آثار تاریخی و طبیعی خاص خود است اما وجود مجموعه کاخ ساسان در مجاورت شهر باعث شهرت ملی و بین المللی سروستان شده است.
قسمت اصلی بنا در ضلع شرقی بوده که شامل یک ایوان بزرگ و دو ایوان کوچک تر است. ایوان اصلی به تالار مرکزی و سپس به حیاط مرتبط می شود. در دو طرف آن، دو تالار بزرگ با سقف گنبدی مرتفع قرار دارد. در دو تالار گنبددار در حاشیه زیر سقف بقایای گچبری دیده می شود. این کاخ نسبت به دیگر بناهای این دوره از فن معماری و پلان‌های پیچیده و کامل‌تری برخوردار است.
کاخ ساسان نسبت به دیگر بناهای این دوره از معماری و طرح های پیچیده و کامل‌تری برخوردار است. از سنگ و گچ ساخته شده و ایوانی مربع شکل، بخش مرکزی آن را تشکیل می‌دهد.
استفاده از فیلپوش برای قرار گرفتن گنبدها روی بنا به وضوح دیده می‌شود. همچنین استفاده از ستون‌ها به عنوان محافظ سقف در اتاق‌ها به چشم می خورد. همچنین تپه‌ها و ناهمواری‌های زمین‌های مجاور نشانگر ابنیه‌ای است که در اطراف کاخ بنیاد بوده است.
روی هم رفته نقشه کاخ سروستان شیوه بسیار بدیع و جالب معماری عهد ساسانی را به نمایش می‌گذارد. برخی از پژوهشگران معماری ساسانی، با توجه به تکنیک پیشرفته‌تر در طراحی کلی و جزئیات بنا، آن را متعلق به اواخر دوران ساسانی می‌دانند و معتقدند ساخت این بنا یکی از نخستین قدم‌ها در جهت سبک ساختمانی ویژه‌ای بود که معماری گوتیک را می‌توان تحقق نهایی آن دانست.
برخی با توجه به عدم وسعت کافی و بنایی که در خور یک کاخ شاهی باشد آن را به عنوان آتشگاه معرفی کرده‌اند و برخی دیگر با توجه به گسترش آن که بیش از محدوده یک آتشگاه است، مکان را به مثابه یک استراحتگاه یا شکارگاه سلطنتی معرفی کرده‌اند.
این بنا که یکی از باشکوه ترین بناهای تاریخی در استان فارس است، از داشتن حداقل امکانات برای حضور گردشگر محروم است. در این بنا تابلویی که آن را به گردشگر معرفی کند وجود ندارد و اگر گردشگری نیاز به آب آشامیدنی داشته باشد مجبور است یک مسافت پنج کیلومتری را پیاده روی کند تا به آب دسترسی پیدا کند، لذا آب مورد نیاز خود را همراه داشته باشید. این بنا حتی از داشتن تابلو راهنما در طی مسیر شیراز به سروستان محروم است و حریم خاصی برای کاخ نیز وجود ندارد یا اگر این حریم مشخص شده، برای عموم مشخص نشده است. مجموعه فاقد سرویس بهداشتی یا امکانات رفاهی همچون سکو یا صندلی برای استراحت بازدیدکنندگان است.
آدرس: ۱۳کیلومتری جنوب شرق سروستان، مجاورکوه نظرآباد
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
آناهیتا جعفری
