ژاک دومرگان زمین شناس فرانسوی در سال ۱۸۹۰ طی گزارشی اعلام کرد که در ناحیه چغازنبیل منابع نفت وجود دارد. در حدود ۵۰ سال بعد مهندسان نفت ضمن کاوش آجری را مشاهده کردند که روی آن نوشته هایی حک شده بود. این امر مقدمهٔ یک رشته کاوش های باستان شناسی در چغازنبیل بود که منجر به کشف این معبد شد. تحقیقات نشان می دهد این معبد مربوط به قرن سیزدهم قبل از میلاد است.
زیگورات، معبدی هفت طبقه بوده که در کنار رودخانه ساخته شده به طوری که دو شهر شوش و شوشتر در بالای آن دیده می شد.
پایه زیگورات مربع شکل و با اضلاع ۱۰۵ متر و ارتفاع حدود ۱۰۰ متر است. بر روی برخی از آجرهای این بنا دعاهایی با خط میخی به زبان ایلامی و آکدی نوشته شده است. این بنا در سال ۱۹۷۹ در یونسکو به ثبت جهانی رسیده است.
در چغازنبیل پرستشگاهی است باستانی واقع در استان خوزستان، در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر شوش که در زمان فرمانروایی اونتاش گال یکی از پادشاهان ایلامی، در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد برای خدای حامی پایتخت، اینشوشیناک بنا شد.
ایلامیان یکی از اقوام سرزمین ایران بودند که از ۳هزار و ۲۰۰ سال پیش از میلاد تا ۶۴ پیش از میلاد بر بخش بزرگی از مناطق جنوب غربی فلات ایران فرمانروایی می کردند. ایلامیان نیز همچون بسیاری از اقوام آن زمان الهه پرستی می کردند و چندین خدا داشتند که بزرگترین آن ها “اینشوشیناک”، خدای حامی شوش یا خدای بزرگ نام داشت.
اینشوشیناک خدای سرزمین تاریکی یا “مردگان” بود که بر اعمال مردگان قضاوت می کرد. وجود چغازنبیل، گواهی بر اهمیت این خدا نزد ایلامیان است، زیرا اونتاش گال، پادشاه ایلامی در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد این زیگورات را برای این خدا بنا می کند.
چغازنبیل، نام باستانی این محل است که در زبان لری، از دو واژه زنبیل به معنی «تپه» و «چغا» به معنای سبد تشکیل شده است، این اشاره ای است به مکان معبد که روی تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه می کردند. روزگاری این بنای باشکوه دارای ۵۲ متر ارتفاع و ۵ طبقه بوده و مجسمه «اینشوشیناک» بر روی آن قرار داشته است. اما امروزه اثری از آن نیست.
در ساخت این زیگورات، از هزاران آجر و میلیون ها خشت استفاده شده است. ۵ هزار آجر آن نوشته دارد که بیشتر آن ها متن های واحدی هستند. در بخش هایی از این بنا، آب راه هایی وجود دارد که احتمالاً برای جلوگیری از فرسایش سازه در مقابل باران های سیل آسای محلی ساخته شده اند.
آبرسانی به چغازنبیل یکی از قابل ستایش ترین جلوه های این بناست. رود دز، در نزدیکی این بنا قرار دارد، اما به علت آن که بستر رودخانه از سطح دشت پایین تر است، استفاده از آن میسر نبوده، از این رو اونتاش گال، دستور ساخت کانال روبازی را به طول ۴۵ کیلومتر از رود کرخه که هم سطح با چغازنبیل بود، می دهد، آب رودخانه به تصفیه خانه شهر با حجم مخزن ۳۵۰ مترمکعب می رسید و در آن جا به روش ظروف مرتبطه که پاسکال فرانسوی ۳ هزار سال بعد آن را به جهانیان معرفی کرد، تصفیه می شد. تصفیه خانه چغازنبیل را می توان قدیمی ترین و مهم ترین سازه تاریخی آبی و از نخستین تصفیه خانه های جهان دانست.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
آناهیتا جعفری
