مسجد چوبی، منحصر به فرد در اوج زیبایی

کشور ایران از دیرباز مهد تمدن و فرهنگ بوده و ایرانیان در تمامی نقاط دنیا به عنوان مردمان متمدن و فرهیخته، شهره عام و خاص بوده اند.

آثار برجای مانده از پیشینیان خود گواه این مدعاست. چنانچه در میان این آثار، نمونه های زیبایی از بناهای سنتی– اسلامی با پشتوانه فرهنگ ۳ هزار ساله این مرز و بوم و بهره گیری از آموزه ها و اعتقادات مذهبی به چشم می خورد که قلب هر بیننده را مملو از عشق به وصال یار حقیقی و ذهنش را نزدیکتر به عالم معنا می نماید.

مساجدی که در این قیاس می گنجند و در اوج هنر واقعی قرار دارند، کم نیستند ولی برخی از آنها به گونه ای منحصر به فرد جلب توجه و نظر می کنند.

مسجد چوبی که نخستین و تنها مسجد چوبی دنیاست، از همین دیدگاه به عنوان محور و مرکز فعالیت های مجتمع فرهنگی، سیاحتی، اقامتی دهکده چوبی نیشابور واقع شده است.

این مجموعه با وسعت حدود ۱۰هکتار شامل بخش های مختلفی از جمله موزه، رستوران، فروشگاه، آلاچیق، سوئیت و از همه مهمتر مسجدی چوبی است که هر صاحب سلیقه ای را مجذوب خود می نماید.

این مسجد، به عنوان اولین مسجد چوبی مقاوم در برابر زلزله در جهان، در دهکده چوبین واقع در نیشابور ساخته شده است.

این بنا، ۲۰۰ متر مربع وسعت دارد و سقف آن به صورت شیروانی، دو مناره آن ۱۳ متر از سطح زمین ارتفاع دارد و وزن هر یک تقریباً ۴ تن است.

شکل ظاهری آن به صورت کشتی ای وارونه بر زمین بوده و در ساخت این مسجد که حدود دو سال طول کشید، ۴۰ تن چوب استفاده شده است.

مسجد چوبی این دهکده نه تنها در ایران بلکه در جهان بی نظیر است، این مسجد می تواند تا ۸ ریشتر زمین لرزه را تحمل کند و بنای آن به گونه ای است که تا صدها سال دیگر نیز آسیب نخواهد دید.

این مجموعه در ۱۵ کیلومتری نیشابور و در یکی از روستاهای آن به نام محمدآباد آقازاده در استان خراسان رضوی ساخته شده است. این دهکدهٔ چوبی کم نمونه و بی همتا در ایران به وسیله مهندس حمید مجتهدی ساخته شده و یکی از دیدنی‌ها و تفرجگاه‌های نیشابور است.

مسجد چوبی برای اولین بار در سال ۱۳۲۵ با دیوارهای کاهگلی و سقف چوبی، با وسعت فعلی و در همین مکان بنا شد و در سال ۱۳۷۸ پس از مخروبه شدن مسجد اولیه، مسجد فعلی با شکل و شمایل جدید و با شیوهای نوین در همان مکان احداث گشت.

سه در ورود و خروج، و پنج پنجره در ساختمان بنا وجود دارد. اسکلت آن از نوع سازه های مقاوم در برابر زلزله و با ماندگاری طولانی و به شیوه Twobyfour یا Double ساخته شده و آبدارخانه این مسجد، دارای کابینت ها، دیوارها و حتی سینی های چوبی است، کف و بخشی از دیوار آن به دلیل رعایت مسائل بهداشتی با کاشی و سرامیک پوشیده شده است.

چوب های مختلفی از درختان مثمر و غیرمثمر، هم در ساختمان و هم در تزئینات داخلی از قبیل کتیبه ها، محراب و … به کار رفته است نظیر انواع کاج ها، اشن، سپیدار، گیلاس، گلابی، زبان گنجشک، گردو و توت. نورپردازی آن هارمونی ویژه ای از رنگ های شاد است که به شب های آن محوطه، جلوه خاصی بخشیده است.

• موزه و کتابخانه

ساختمانی دو طبقه در محوطه جنب مسجد به موزه و کتابخانه مجتمع اختصاص یافته است. این ساختمان نیز از چوب احداث شده و دارای دیواره های دو جداره است. زیربنای کل دو طبقه ۱۲۰متر مربع بوده که کاربری در نظر گرفته شده برای طبقه اول موزه، برای طبقه دوم کتابخانه می باشد.

• رستوران

اسکلت به کار رفته تماماً از جنس چوب و شکل کلی آن به صورت هشت ضلعی و با دیواره های مشبک ساخته شده و زیربنای کلی رستوران بالغ بر ۲۰۰مترمربع است و به راحتی می تواند از ۱۳۰ تا ۱۴۰ نفر را در شرایط عادی درون خود جای دهد.

• فروشگاه ها

درون محوطه دهکده چوبی تعداد پنج باب فروشگاه به صورت شش ضلعی و با استفاده از اسکلتی چوبی همسان با سایر بناهای مجموعه وجود دارد و تنها از طریق پوشش خارجی که با دو خاک مختلف (سقف با خاک رس و دیواره ها با خاک معمولی) به صورت کاهگل نماکاری شده و ترکیب رنگی زیبایی به وجود آورده است متمایز شده اند.

• آلاچیق ها

درون باغ میوه محصوری برای رفاه حال بازدیدکنندگان تماماً از چوب و به صورت مشبک با سقفی شیبدار طراحی شده است.

• نانوایی

دارای دو عدد تنور چوب سوز و به طریق سنتی به تهیه نان اقدام می کنند و وجه تمایز آن با سایر فروشگاه ها وجود دودکشی است که با پوشش کاهگلی و به شکل بانویی روستایی که طبقی نان بر سردارد به چشم می خورد.

• سوئیت ها

مانند سایر اماکن مجتمع، از اسکلتی چوبین و جهت تأمین امکانات رفاهی بازدیدکنندگان بنا شده است.

مجتمع فرهنگی، سیاحتی و اقامتی دهکده چوبی نیشابور در جاده اسحاق آباد، ۵کیلومتر بعد از زیارتگاه فضلابن شاذان، روستای محمدآباد آقازاده واقع است. دهکده چوبین عنوانی است که به دلیل ویژگی بارز سازه های این مجموعه در استفاده کامل از چوب و ساخت ابنیه با روشی نوین و برخاسته از پیشینه تاریخی – فرهنگی و متناسب با امکانات و قابلیت های اقلیمی و جغرافیایی منطقه به آن اطلاق شده است.

محلی که در آن مسجد ساخته شده، بسیار موریانه خیز است، اما راهکارهایی برای جلوگیری از اثرات مخرب چوب خواران به کار گرفته شده است، به طوری که به عنوان نمونه، خانه سازنده مجموعه با عمر بیش از۲۰ سال، از آسیب چوب خواران به دور مانده است. برای ماندگاری دراز مدت دیواره های خارجی در برابر نزولات آسمانی، چوب های ویژه با فرآوری خاص استفاده شده است.

مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)

آناهیتا جعفری