مسجد تاریخى و زیباى سیدالمحققین معروف به «مولانا» ازجمله ۳۰ مسجد بازار تاریخى و مسقف تبریز است که یادگارى از سنت حسنه وقف در این شهر عالم پرور با مردمانى متدین به شمار مى رود.
این مسجد جزو یکصد مسجد ثبت شده تبریز در فهرست آثار ملى است که قدمت آن به اواخر دوره قاجاریه و اوایل پهلوى برمى گردد و براساس برخى منابع، تاریخ ساخت آن مربوط به سال ۱۳۲۲ هجرى قمرى می شود.
بانى این مسجد سیدمحمد موسوى تبریزى مشهور به مولانا یا حاجى مولانا، از خاندان معظم مولانا، فقیه دانشور است. این عارف و فقیه بنام، اول ربیع الاول ۱۲۹۴ هجرى قمرى مصادف با ۲۷ اسفند ۱۲۵۵ هجرى شمسى در تبریز به دنیا آمد و در همین شهر عالم خیز و عارف پرور مشغول به تحصیل و در جوانى وارد حوزه علمیه شد و از محضر بزرگان علم و فقاهت چون حاج ملاعلى علیارى، صاحب بهجهالآمال فى شرح زبده المقال، بهره ها برد.
سیدمحمد مولانا ۱۸ ساله بود که به همراه پدرش، حاج میرعبدالکریم مؤتمن الشریعه، براى ادامه تحصیل به نجف اشرف هجرت کرد و تا سال ۱۳۲۱ هجرى قمرى در آن دیار، سکنى گزید. حدود یکصد سال قبل که حوزه علمیه تبریز از جوشش خاص و شهرت عام در جهان تشیع برخوردار بود، سیدمحمد مولانا همراه با علمایى چون حاج میرزا صادق آقامجتهد و حاج میرزا ابوالحسن انگجى، صاحب مکتب و حوزه درس بود. سیدمحمد مولانا از فقهاى مبارز در برابر سیاست هاى غربى رضاخانى بود و به همراه حاج میرزا صادق آقا مجتهد تبریزى، حاج میرزا ابوالحسن انگجى و حاج میرزا باقر آقا قاضى طباطبایى دست به قیام زد و خواستار لغو سیاست هاى ضدمذهبى رضاخانى شد.
مسجد سیدالمحققین معروف به مولانا از موقوفات این خاندان معظم است که امروز با مرمت اداره کل میراث فرهنگى، صنایع دستى و گردشگرى آذربایجان شرقى، شکل و شمایل زیبایى به خود گرفته و هر روز میزبان خیل عظیم نمازگزاران، شهروندان و بازاریان و البته گردشگرانى است که از بازار تاریخى تبریز بازدید مى کنند. بناى این مسجد با پلان مستطیل شکل و پوشش سقف مسطح در یک طبقه و دو نیم طبقه ساخته شده که ورودى نیم طبقه از سمت بیرون مسجد است؛ رعایت قرینگى در کل مسجد نسبت به محور شمالى- جنوبى، ویژگى خاص این اثر تاریخى محسوب می شود. مقرنس هاى به کار رفته در مسجد مولانا از شاخص هاى معمارى آن به شمار مى رود و نماى بیرونى نیز تلفیقى از آجرکارى هاى دوره اسلامى و قاجاریه است.
مسجد مولانا داراى فضاهاى ورودى، کف شکنى، شبستان، آبدارخانه و سرویس هاى بهداشتى جداگانه است. نقطه قابل توجه درباره این مسجد تاریخى، نصب تمامى هزینه ها و درآمدهاى سالانه در بخشی از دیوار آجرى داخل مسجد است که این رویه طبق وصیت واقفان، همه ساله محاسبه و پیش چشم نمازگزاران نمایش داده مى شود.
بازار تبریز ۳۰ باب مسجد تاریخى با گنبدهاى ضربى، مقرنس و ستون هاى سنگى مزین دارد که معروفترین آنها عبارت اند از مسجد جامع (جمعه مسجد)، مسجد حجت الاسلام، مسجد خاله اوغلى، مسجد دینه ورى، مسجد مفیدآقا، مسجد قیزللى، مسجد مقبره، مسجد مجتهد، مسجد هفتاد ستون، مسجد آیت الله شهیدى، مسجد مولانا، مسجد دباغ خانه، مسجد حاج صفرعلى، مسجد بادکوبه اى، مسجد اشراقى و مسجد صادقیه.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
آناهیتا جعفری
