مسجد جامع دزک در ۳ کیلومتری شرق شهرستان سراوان یکی از قدیمی ترین مساجد استان سیستان و بلوچستان، بسیار زیبا و باشکو بنا شده است.
نظیر این مسجد را در استان سیستان و بلوچستان نخواهید دید و جغرافی دانان و جهانگردان مسلمان قرون سوم و چهارم هجری همچون مقدسی نیز در کتاب های خود از آن یاد کرده اند.
تا پیش از سال ۱۳۰۷ هجری شمسی یعنی قبل از حمله نیروهای دولتی به منطقه تنها مسجد جامع شهرستان سراوان همین مسجد بود.
مردم از روستاها و بخش های این شهرستان، پیاده یا سواره یک روز قبل برای خواندن نماز جمعه حرکت می کردند تا روز جمعه خود را به مسجد جامع دزک برسانند.
این مسجد از نظر سبک معماری شباهت تام و کامل با مسجد پیامبر(ص) در مدینه و تاریخانه دامغان که بنای آن را قبل از سال ۲۰۰ هجری تخمین زده اند دارد.
طرز بنای مسجد، تلفیق زیبایی از سبک معماری عربی و ساسانی و دارای صحن مرکزی است که دور آن را دالانی احاطه کرده است.
طاق های اطراف صحن از خشت خام ساخته شده است و به طاق های ساسانی شباهت دارد.
ستون ها، مدور و یک و نیم متر قطر دارد و احتمال داده می شود بر روی یک عبادتگاه قبل از اسلام بنا شده است. این مسجد در یک طبقه بنا شده و دارای چله خانه ای است که سونیا گفته می شود. عارفان و صوفیان به مدت چهل شبانه روز در آنجا به راز و نیاز با خداوند می پرداختند و عمق آن به پنج متر می رسد.
درب چوبی مسجد هنوز در مسجد نگه داری می شود. این اثر تاریخی به شماره ۲۰۱۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
شیوه معماری مسجد جامع دزک
با توجه به بررسی به عمل آمده بر روی پان و سازه، بنای مسجد متاثر از شیوه خراسانی بوده که یکی از شیو ه های مرسوم در معماری ایرانی است. کاربرد این سبک در معماری ایران از قرن اول هجری آغاز شد و تا قرن چهارم ادامه داشت. تأثیر اصلی از هنر ساسانیان و خصوصاً بناهای طاق قوسی چون ایوان مداین و طاق کسری دریافت شده است.
در این شیوه مساجد به صورت شبستانی یا چهل ستونی هستند. قو س ها به صورت بیضی یا تخم مرغی و مساجد در این عصر بسیار ساده هستند. از بناهای این دوره می توانیم به مسجد جامع فهرج و مسجد تاریخانه دامغان (خدایخانه دامغان) اشاره کنیم.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
آناهیتا جعفری
