در میان قلعه های تاریخی ایران قلعه تاریخی دزک یکی از زیباترین قلعه های تاریخی بر جای مانده به شمار می رود که معماری بسیاری زیبایی دارد.
قلعه دزک در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی شهرکرد و در روستای دزک قرار دارد و در دو طبقه و به صورت باشکوهی به دستور لطفعلی خان امیر مفخم بختیاری ساخته شده است .
این قلعه عمارت و خانه مسکونی چند نسل از ایلخانان بختیاری بوده است که نویسندگان متعدد ایرانی و خارجی چون راولینسن، ایزابل برد بیشاپ، هنری رنه دالمانی، شونمان، ویلسون و غیره از آنها با تحسین یاد کرده اند.
تاریخ احداث شالوده و قسمت اصلی قلعه که در اصطلاح آن زمان معروف به ود دیوانخانه بوده و شامل اطاق ها و اسکلت طبقه همکف بنای کنونی است به سال ۱۲۹۲ قمری می رسد و از آن پس تا سال ۱۳۲۵ قمری که آخرین لوحه تاریخدار این مجموعه نصب شده به تدریج قسمت های دیگری شامل عمارات اندرونی، حیات های خلوت و سایر بخش ها بر بنای اصلی افزوده شده و تزئینات داخلی، روکارها، نازک کاری ها و نماسازی های ساختمان مخصوصاً در عمارت سر در و بیرونی در چند مرحله به صورت های متنوع توسعه یافته و تکمیل شده است.
طبقه اول قلعه دزک دارای یک هشتی ورودی در وسط است که از طرفین به محوطه بزرگ قلعه منتهی می شود. در طرفین هشتی چهار ایوان قرار دارد که دو ایوان رو به شمال و دو ایوان دیگر رو به جنوب قرار گرفته است و شامل چند اتاق و انبار است.
طبقه دوم قلعه دزک که از ایوان شمالی طرفین هشتی به آن راه می یابند، ابتدا از راه پله ها وارد محوطه ای بزرگ به نام حوضخانه می شود که در وسط آن یک سالن بزرگ به نام سفره خانه وجود دارد و اتاق آینه در جوار آن قرار گرفته است.
سفره خانه این سالن دارای تزئینات گچبری و نقاشی زیبائی است. اشکال مختلف از قبیل ملائکه به عنوان مظهر پاکی و کله شیر که حاکی از قدرت و دلاوری است و مناظر زیبا از شکار و گچبری های گل و بوته در حاشیه بزرگ و کوچک آن است. سقف چوبی و به شکل قاب بندی است و دارای در و پنجره های سیم کوبی شده است. در کنار سفره خانه اتاقی به نام آیینه خانه قرار دارد که به صورت باشکوهی تزئین شده است.
کاخ قلعه مشروطیت از نظر ویژگی‌های معماری، الهام گرفته از قصرهای اروپایی قرون گذشته با آرایش ایرانی است که با تزیینات الحاقی دیگر آن، نشانگر نفوذ فرهنگی و توجه به غرب در آن عصر بوده است. این بنا با توجه به آب و هوای منطقه در دو طبقه با ایوان‌های شمالی و جنوبی مشرف به بیشه‌های منتهی به کوهستان و رو به قبله ساخته شده است تا اتاق‌های همکف بیشترین بهره‌گیری از نور و گرما در زمستان و اتاق‌های طبقه اول بیشترین بهره‌مندی از خنکای هوا را در تابستان داشته باشند. پی‌ها و دیوارهای اصلی بنا برای به حداقل رساندن تبادل حرارتی به شکل قابل توجهی قطور ساخته شده و با پوششی از آجر در نمای بیرونی و اندود کاهگل در نمای خارجی، با لایه‌ای از گچ، سفیدکاری و محافظت شده است. این بنا دارای چهار برج مخروطی شکل بدون کاربری نظامی است که دو برج قسمت جنوبی سالم و دو برج قسمت شمالی نیمه مخروبه‌‌اند و بیشتر برای القا شکوه و ابهت ساخته شده‌اند و به عنوان انبار و زندان استفاده می‌شده‌اند.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
آناهیتا جعفری
