قلعه بردستان دوران تاریخی پس از اسلام
قلعه بردستان مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان دیر، شهر بردستان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۰۴۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.قلعه بردستان در شرقی ترین بخش و در یک زمین مسطح درمدخل شهر بردستان بنا شده و بر اثر توسعه روستا بخش هائی از آن تخریب شده است. اما ویژگیهای معماری آن ٬ از قبیل گچ بری ها٬ نوع گوشواره ها٬ غرفه ها٬ دیوارهای قطور و بلند و نهایتا ظرافتی که در انحنای برج سازی و تاق سازی آن به کار رفته ٬ تاریخ قلعه بردستان را قطعا به قبل از دوره قاجار منتسب می سازد.این ویژگی ها با مختصات معماری قدیمی جنوب ایران و با سبک دیوار سازی ساسانی در شاه نشین ریشهر در بوشهر و پیرهداف زیر راه و سایر بناهای ساسانی متاثر از معماری ایلامی هماهنگی و شباهت زیادی دارد.قلعه بردستان در حال حاضر عبارت است از یک برج سه طبقه و مجموعه ای از اتاق های کوچک تو در تو که سقف همه آنها تخریب شده و تنها ستون های آنها باقی مانده است.
طبقه سوم برج مورد استفاده تدافعی بوده و دارای سکوهائی جهت استراحت و تیرکش هائی جهت تیراندازی محافظان قلعه بوده است. مصالح این قلعه شامل سنگ های ساحلی و دریائی ٬ گچ و نوعی ساروج است . قطر برج شش متر و ابعاد طبقات آن ۴*۳ متر می باشد. قطعه ای از دیوارهای جانبی ٬ دو سر در ٬ کمیی گچ بری و آثار مخازن آب انبارهای قلعه هنوز باقی است . گچ بری های باقی مانده نمونه هائی از مقرنس کاری است.محیط قلعه حدود ۳۰۰*۱۵۰ متر است. بقایای چوب سازی که در محل چهار چوب های درهای ورودی قلعه به جا مانده ٬ هنرمندی و دقت نازک کاران بنا را نشان می دهد.
از ظاهر بنا پیداست که این قلعه در طول حیات خود چندین بار مورد بازسازی قرار گرفته و شاید آخرین بار در زمان محمد خان دشتی در عهد قاجار مرمت شده باشد. در هیچ نقطه ای از این قلعه ٬ کتیبه یا تاریخی که قابل خواندن باشد هویدا نیست.
این قلعه در دوره آبادانی خود که احتمالا به روزگار دیلمیان بــوده است ، دارای سه دیوار بلند ٬ سه حیاط ٬ چهار برج بیرونی ٬ چهار برج درونی ٬ یک شاه نشین ٬ دو ردیف دیوار داخلی که هر کدام دارای هشت تا ده اتاق و غرفه و نیز دو غلام گرد انتهائی به عنوان آبدارخانه بوده است. از ظاهر دیوارهای شکسته و پی های باقی مانده چنین بر می آید که قلعه میانی و حیاط آن با دیوارهای متقاطعی به صورت شطرنجی ساخته شده بوده و اضلاع عمودی و افقی به صورت دیوار ٬ یکدیگر را قطع می کرده و هر یک از این خانه های شطرنجی ٬ خود دارای تاسیسات جداگانه بوده اند. در اطراف دیوار خارجی و نیز در دوران قلعه ٬ آثار نقب ها،خندق ها، راه های پنهانی و مخازن آذوقه و سلاح موجود است.طبیعی است که این قلعه در تمام طول حیات خود٬ دارای کاربرد ٬ مسکونی و محل ذخیره مواد غذائی و اسلحه بوده است.
منبع : سیری در ایران
