سفری شگفت به تالاب گاوخونی / کیلومتری جنوب شرق
گورخونی، گاخونی ،گاوخانه و گاوخونی اسمی آشنا در اذهان ساکنین جغرافیای استانهای یزد و بیشتر اصفهان است که از قدیم الایام مباحث شنیدنی و داستاهای شگفت زیادی چون شکارگاه گورخر اصیل ایرانی، فرورفتن بهرام گورهنگام شکارو افسانه فرو رفتن عصایی بر عرصه تالاب و بیرون آمدن آن در سرچشمه های کرمان و یزد را میتوان اشاره نمود.
ما هم تصمیم گرفتیم با کوله باری از همین داستانها و افسانه های شگفت سفری به این منطقه بکر و عجیب کویر،یعنی تالاب بین المللی گاوخونی که متاسفانه الان دشتی خشک و بی آب از آن باقی نمانده ، در۱۳۵ کیلومتری جنوب شرق اصفهان در جوار سیاه کوه زیبا و ۳۰ کیلومتری شهر ورزنه داشته باشیم.پیش نیاز این سفر اطلاعاتی است مبنی بر راههای سفر به محل که اصفهان ،انرژی هسته ای ،جوزدان، اژیه،ورزنه یک راه و مسیر دوم جاده آبشار ،شهر زیار و برسیان ،اژیه ،ورزنه است.
سفری شگفت به تالاب گاوخونی / کیلومتری جنوب شرق
پس از ورود به شهر ورزنه که آخرین نقطه شهری کنار زاینده رود هست و مرکز بخش بن رود به مسیر خود در امتداد زاینده رود تا حدود ۲۰ کیلومتر ادامه میدهیم و به بندآبی میرسیم که مرسوم است مردمان کویر به آن آبشار شاخ کنار میگویند و همین ما را به تعجب وامیدارد که جویای این امر شدیم و باز عجیب، عجیب آنکه کویریان قدر شناس آب و متعجب از انبوه آب و ریزش آن از پشت سد های سنگی دوران های قبل خود آبشار را به وجود آورده و از صدای ریزش آب آن در سکوت کویر لذت خود را دوچندان مینمایندوهم استفده بهینه از این نعمت، پس از بازدید از این سد زیبا و چشم نواز که هنوز هویت خود را به علت زهآب ها و فاضلابهای ورودی اطراف،حقظ نموده پا فراتر نهاده به سفر خود ادامه میدهیم تا آثار مخروبه هایی نا گاه توجه ما را به خود جلب مینماید و آن روستایی متروکه است به نام قلعه شاخ .کنار این روستا مکانی است که مردم در زمان پرآبی زاینده رود و حاشیه تالاب درآن میزیسته اند و به شغل کشاورزی و دامداری مشغول بوده اند. بعد از کلی تاسف و حسرت وغم و طی حدود ۵ کیلومتر دشت سفید بزرگی چشم ما را خیره نمود که در کنار آن سیاهی کوه سیاه منظره ای هم زیبا و غمبار را به وجود آورده بود. سفیدی حاصل از تبخیر باقیمانده آب تالاب و نشانه ای در دامنه کوه سیاه که علامت وجود آب تا پای تالاب را به ما نمایش میداد.
آب این حوزه آبگیر که مساحتی حدود ۴۶ هزار هکتارداشته است و با در نظرگرفتن اراضی محدوده ی تالاب، وسعت آن بالغ بر ۶۰ هزار هکتار می شده، علاوه بر آب زاینده رود، از نزولات آسمانی، آبراهه های فصلی و سیلاب های حاصل از کوه های اطراف تامین میشده است.
سفری شگفت به تالاب گاوخونی / کیلومتری جنوب شرق
این تالاب زیست گاه بسیارمناسبی برای انواع خزندگان،چرندگان،ماهیها، پرندگان مهاجر در فصل زمستان محسوب میشد و چراگاهی بسیار وسیع با پوشش گیاهی قابل توجه که بعضا خیل عظیم دامداری در این منطقه رواج داشت اعم از وحشی و اهلی که یکی از وجوه تسمیه آن نیز به همین چرای گاو های وحشی (گاوخانه) در این منطقه میتوان اشاره کرد .
اما با وجود خشک شدن تالاب و محرومیت بسیاری از مردمان این مرزوبوم از نعمتهای خدادادی آن ،گذر گردشگران، محققین ،علاقمندان و ماجراجویان از این منطقه نه تنها کم نشده بلکه هر روز ابعاد گسترده ای از شگفتیهای این اکوسیستم در حال مرگ و نابودی باز تر شده تا جاییکه در حاشیه شرقی این تالاب اخیرا غاری با گستره آهکی به نام خانه دیو پیدا شده که بسیار جالب و دیدنی بوده و محققان امید وارند آن را در کنار نام غار های علی صدر همدان و غار نخجیر دلیجان قرار دهند.
سفری شگفت به تالاب گاوخونی / کیلومتری جنوب شرق
به هرحال تالاب را دور میزنیم و به قسمتهای جنوب و جنوب شرقی آن میرسیم ، معدن عظیم نمک و سنگهای نمکی با ضخامت بیش از ۲ متر که جابه جایی آن فقط با ماشین های بزرگ امکان پذیر است ،روستای خارا در جرقویه نزدیک ترین محل به این شگفتی این منطقه میباشد. به علت گرمی هوا و تبخیر زیاد آب ،آبرفتهایی که شوری زمین را شسته اند و به این تالاب ریخته اند، ته نشین شده و این قسمت دیدنی را به وجود می آورند و پس از یک گردش حدود ۸۰ کیلومتر مربعی به تل ماسه های انبوه که در حاشیه غربی تالاب و ۱۰ کیلومتری شهر ورزنه قرار دارد، بر میخوریم که در پاییز و زمستان و اوایل بهار انبوه گردشگر را برای تفریح و گردش به این مکان می کشاند. چشم اندازی رویایی که باتفاق دوستان ساعاتی را دست از پا نشناخته و علی رغم اندوههایی که از بی آبی منطقه به ما دست داده بود ، به تفرج پرداختیم.
سفری شگفت به تالاب گاوخونی / کیلومتری جنوب شرق
سفری شگفت به تالاب گاوخونی / کیلومتری جنوب شرق
نویسنده : رضا یاران
