بازارها، عضو جدایی‌ناپذیر فرهنگ مردمی در طول تاریخ هستند. محل قرارگیری مغازه‌ها، ورودی، پیشخوان‌ها، سبک معماری و اجناسی که در انواع بازارها فروخته‌ می‌شود، اطلاعات جامعی از حال‌وهوای زمان خود را در اختیارعلاقه‌مندان قرار می‌دهد. در این میان باید جایگاه با ارزشی برای بازار قدیمی سرای مشیر شیراز در نظر گرفت که در ادامه بیشتر به آن خواهیم پرداخت.

معرفی

قدمت سرای مشیر یا سرای گلشن به زمان سلطنت «فتحعلی شاه قاجار» باز می‌گردد. «ابوالحسن خان مشیرالملک»، وزیر وقت فارس دستور ساخت این مجموعه‌ی دیدنی را در ضلع جنوبی بازار مشهور وکیل و در مجاورت در خروجی آن صادر کرد. اگر برای اولین بار وارد سرای مشیر شوید، به احتمال زیاد نتوانید مجزا بودن آن را از بازار وکیل تشخیص دهید، چرا که معماری آن شباهت زیادی به این بازار قدیمی دارد. اما نکته‌ای که سرای مشیر را از بازار وکیل متمایز می‌کند، حیاط آن است که در وسط بنایی هشتی قرار گرفته و با وجود حوضی در وسط حیاط و درختان زیبای نارنج خودنمایی می‌کند. هشتی ذکر شده، در مجموع بازار را به دو بخش تقسیم کرده است. این هشتی سرای مشیر را به بازار «نومشیر» متصل می‌کند.

هشتی سرای مشیر همچنین بازار را از سمت جنوب به «اردو بازار» منتهی خواهد کرد. سقفی مرتفع که بر فراز آن گنبدی کم‌خیز و نسبتا بزرگ قرار دارد و روی آن یک بادگیر چند وجهی واقع شده است، از ویژگی‌های این هشتی به شمار می‌روند. معماران با کاشی‌کاری‌های زیبا و ظرافت‌کاری‌های چوبی و همچنین شیشه‌های الوان جلوه‌ای خاص به بازار بخشیده و معماری مشهور ایرانی-اسلامی را به خوبی در جای‌جای آن انعکاس داده‌اند. حتی حوض وسط بازار هم از چشم هنرمندان ایرانی به دور نمانده و می‌توان کاشی‌کاری‌ها و مقرنس‌کاری‌های منحصر به فردی را در آن تماشا کرد. البته در دوره‌ی پهلوی بر اثر گذشت سالیان گرد پیری بر در و دیوار سرای مشیر نشسته بود که به همت مسئولان وقت و به دستور «فرح دیبا» در سال ۱۳۴۸ مرمت و بازسازی شد.

در این زمان حوضچه‌ی بازار به شکل چایخانه درآمد و اتاق‌های بازار برای نمایش هنرهای دستی و محلی استان فارس اختصاص یافت. از آن زمان به بعد بازار سرای مشیر یا سرای گلشن را «سرای هنر» هم می‌نامند. این مجموعه‌ی دیدنی طبق شواهد و کتیبه‌های نصب شده توسط ابوالحسن خان مشیر الملک وقف امام پنج شیعیان شده است. متن این موقوف‌نامه را می‌توانید بر سر درب ورودی اصلی بازار سرای مشیر مشاهده کنید که تاریخ ثبت آن به رمضان سال ۱۲۸۸ هجری قمری باز می‌گردد.

امروزه مغازه‌های بنای مذکور که مالکیت آن را «سازمان حج و اوقاف» بر عهده دارد، به صورت سرقفلی به صاحبان کسب‌وکار اجاره داده شده است. از ویژگی‌های بارز بنا می‌توان به سقف حجره‌ها اشاره کرد که به شکل طاق ضربی و بدون استفاده از الوار ساخته شده است. اگر قصد تهیه‌ی صنایع دستی استان فارس را دارید، باید بگوییم که با ورود به این بازار به هیچ وجه دست خالی بر نخواهید گشت. این مکان یکی از مهم‌ترین و البته بهترین بازارهای این استان به منظور تهیه صنایع دستی به شمار می‌رود که این موضوع در کنار جذابیت‌های تاریخی، ارزش آن را دوچندان می‌کند. حتی اگر قصد خرید صنایع دستی را ندارید یا به تماشای مکان‌های تاریخی هم علاقه‌مند نیستید، باز هم استراحتی کوتاه و لمس خنکی آب حوضچه‌ی سرای مشیر و همچنین تماشای مردمی که از آنجا عبور می‌کنند، خالی از لطف نیست.

همچنین سردر ورودی ضلع جنوبی بازار کاشی‌کاری شده و در آنجا کتیبه‌ای وجود دارد که روی آن نوشته: بازار نو مشیر در سال ۱۳۷۱ هجری تکمیل و افتتاح شد. «موقوفه مرحومه سلطان الحاجیه و معدل‌الملک» این ضلع دالانی دارد که سنگ‌فرش شده است. از جمله صنایعی که در این مکان فعالیت دارند می‌توان از خاتم‌سازی، معرق، حکاکی، قلم‌زنی، حکاکی روی طلا و مس و گبه‌بافی نام برد. سرای مشیر به تاریخ ۱۳۴۷ ه.ش. با شماره ۴۲۴ به ثبت رسیده است.

دسترسی

برای دسترسی به سرای مشیر، بهترین و مرسوم‌ترین راه رفتن به بازار وکیل و سپس باز کردن مسیرتان به سمت این بازار (سرای مشیر) تاریخی است. این بازار در واقع در مسیر پر گردشگر شاهچراغ و بازار،مسجد و حمام وکیل قرار دارد. بنابراین بعد از رسیدن به شیراز کافی است که تنها به نقشه‌ی شهر نگاهی بیندازید تا مسیرتان برای رسیدن به سرای مشیر مشخص شود. اگر اهل پیاده‌روی باشید، از پایانه‌ی زیارتی حرم شاهچراغ تا این بازار راه زیادی نخواهد بود. در غیر این صورت تعداد قابل توجهی اتوبوس شهری و تاکسی شما را به سرای مشیر خواهند برد.

مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)

محبوبه رستمی