رونق گردشگری در گرو برگزاری رویدادها /رویداد ها مکمل جاذبه
رونق گردشگری در گرو برگزاری رویدادها /رویداد ها مکمل جاذبه
رویدادها، مراسم و نمایش‌های عمده از برخی موضوعات هستند که در محدوده زمانی مشخصی انجام می‌شوند و برای بازدید عموم آزاد هستند. ممکن است یک‌بار در سال اتفاق بیفتند یا در دفعات کم و نادری تکرار شوند و سود و منفعتی را برای جامعه محلی ایجاد کنند. در دهه‌های اخیر رویدادهای گردشگری جایگاه ویژه‌ای در بین انواع اشکال گردشگری پیدا کرده‌اند؛ به‌طوری‌که گردشگران بسیاری از نقاط مختلف جهان حاضرند تنها برای دیدن یا حضور در رویداد خاصی به مقصدی سفر کنند. منحصربه‌فردبودن و مدت زمان محدود دو مسئله اساسی در بیشتر تعاریف مربوط‌به رویدادهای گردشگری هستند.
اصولا رویدادها دسترسی آسان دارند. تکرار می‌شوند و برای همه سنین جذابیت‌هایی را به‌همراه دارند. اگرچه محبوبیت و شهرت صنعت رویدادها این روزها به‌شدت زیاد شده است، اما این شکل از گردشگری هنوز پدیده‌ای جدید محسوب می‌شود.
ازآنجایی که رویدادها اشکالی از نمایش‌ها، تجمعات عمومی، جشن‌ها و مراسم مذهبی کشورها محسوب می‌شوند از گذشته از ارزش ویژه‌ای برخوردار بوده‌اند. با توجه‌به رشد روزافزون این صنعت و ضرورت توجه به برگزاری رویدادهای گردشگری، بر آن شدیم تا در میزگردی دوساعته در دفتر روزنامه نسل‌فردا با حضور آقایان رضا درخشان، کارشناس ارشد مدیریت گردشگری از دانشگاه تهران و مدرس دانشگاه، یعقوب اسعدی کارشناس ارشد برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری از دانشگاه هنر و عضو هیئت مدیره گروه اصفهان‌شناسی زنده‌رود و هادی قدرتی مدیر روابط‌عمومی سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان و مسئول کمیته بازی‌های بومی محلی به صحبت پیرامون رویدادهای گردشگری بپردازیم.
رونق گردشگری در گرو برگزاری رویدادها /رویداد ها مکمل جاذبه
رویدادها؛ مکمل جاذبه‌ها…
بستام‌رخ: برخی از مناطق به‌صورت خدادادی منابع و جاذبه‌های طبیعی زیبایی دارند و از جنبه‌های مختلف مثل آب و هوا و مناظر و چشم‌اندازهای زیبا برای جذب گردشگران بهره می‌برند؛ اما مناطق دیگری که جاذبه‌های طبیعی برای عرضه به گردشگران ندارند باید جاذبه‌هایی را برای خود ایجاد کنند. پارک‌های مصنوعی و سایت‌های تاریخی از این قبیل هستند؛ لذا این رویدادها می‌توانند مکمل جاذبه‌ای طبیعی و انسان‌ساز باشند.
قدرتی: بله، درست است و متاسفانه در اصفهان هم به‌دلیل کثرت بناهای موجود هنوز دغدغه الزام برگزاری رویدادها با هدف جذب گردشگر بیشتر در بین مسئولین و افراد جامعه ملموس نشده. درست است که جاذبه‌های زیادی برای بازدید در اصفهان وجود دارد؛ ولی سلیقه بازار رو به تغییر است.
اسعدی: باید ریشه‌ای به این موضوع نگاه کرد. به‌طورمعمول ما این طور هستیم که چیزی را به کشورمان وارد می‌کنیم، ولی به ریشه و نقطه شروع آن توجه نداریم و همیشه دچار تجدد زدگی بوده‌ایم. از آنجا که رویداد هم جزو پدیده‌های مدرن محسوب می‌شود باید توجه کنیم که فرهنگ ریشه و هسته رویدادها است و این فرهنگ است که باعث ایجاد تفاوت در جوامع و درنتیجه جذب گردشگر می‌شود. کشور ما کشوری است که از نظر کثرت اقوام در منطقه خاورمیانه مثال‌زدنی است و این فرصت بسیار خوبی را برای ما فراهم کرده که باید با برنامه‌ریزی درست نهایت استفاده از آن را ببریم.
درخشان: بله، درست است که گردشگران ایران بیشتر گردشگران فرهنگی هستند، ولی امروزه گردشگران برای حس و درک تضادهای فرهنگی به ایران سفر می‌کنند و رویدادها می‌توانند به‌نحو خوبی این تفاوت‌های فرهنگی را به آن‌ها نشان دهند.
اسعدی: امروزه در کل دنیا الگوی مسافرتی تغییر کرده است و گردشگران دنبال کشف چیزهای جدید هستند. دوره بازدید از جاذبه سنگ و سیمانی به پایان رسیده است. دیگر گردشگران تنها برای دیدن عالی‌قاپو به اصفهان نمی‌آیند و این مسئله‌ای است که آن‌طور که باید به آن توجه نکرده‌ایم.
قدرتی: دقیقا گردشگران چه داخلی و چه خارجی امروزه دیگر به‌دنبال چیزهای خاص هستند. تاریخ و فرهنگ و آیین‌مان را دوست دارند؛ ولی در قالب متفاوت و جدیدی. در هفته‌های محله‌گردی که بخشی از قسمت اجرای آن با خود بنده بود، توانستیم با الصاق رویداد به سه محله علیقلی‌آقا، بازارچه حسن‌آباد و میدان امام‌علی شیوه‌ای جدید از بازدید را برای افراد فراهم کنیم. وقتی گردشگران با بازیگرانی که لباس‌های قدیمی پوشیده بودند، به سبک قدیم گریم شده بودند و نمایش اجرا می‌کردند، برخورد می‌کردند می‌توانستند به‌طور کامل با سبک زندگی در آن دوران آشنا شوند و این به جذابیت مکان‌های تاریخی قابل بازدید آن محله‌ها بسیار می‌افزود.
اسعدی: سال‌هاست که در دنیا صبحت از حس مکان است. در مقیاس بسیار ساده اگر هنگام بازدید از عالی‌قاپو داستانی را درباره شاه‌عباس و این بنا برای گردشگران تعریف کنیم آشکارا درمی‌یابیم که تا چه حد در میزان علاقه آنان تاثیرگذار است؛ چون حس می‌کنند حقیقتی را درباره این بنا کشف می‌کنند.
درخشان: طی سال‌هایی که در عصارخانه مشغول بودم به این فکر افتادم که چه‌کار کنم تا این بنای تاریخی مهم را در درجه اول به مردم شهر و در درجه بعد به گردشگران بشناسانم. این بود که تصمیم گرفتیم هفته‌ای یک‌بار سه‌شنبه‌شب‌ها در آن مکان نقالی اجرا شود. همان‌طور که می‌دانیم نقالی یکی از آیین‌های سنتی جذاب ما ایرانی هاست که به‌طور ویژه‌ای منعکس‌کننده فرهنگ ما نیز هست. به کلیه نهادها و افراد مرتبط اطلاع دادیم و به این صورت آمار بازدیدکنندگان را به‌میزان زیادی افزایش دادیم. در برهه‌ای از زمان نیز از بچه‌های هنر دعوت کردیم و کارگاه نقاشی آنان را در عصارخانه برگزار کردیم؛ همچنین گروه‌های تئاتری به آنجا دعوت کردیم که در بک‌گراند موزه مردم‌شناسی عصارخانه نمایش خود را اجرا کنند. خود این فضاها به‌تنهایی هیچ لذتی ایجاد نمی‌کنند؛ لذا باید با کمی ابتکار و خلاقیت رویدادهایی را در این اماکن برگزار کنیم تا جذاب‌تر شوند و جذب گردشگر کنند.
اسعدی: طی سال‌های۸۶ تا ۸۸ راهنمای موزه شهر تبریز بودم، موزه‌ای که هیچ‌چیز خاصی به‌جز یک‌سری مدارک و اسناد در آن وجود نداشت و من برای جذابیت‌بخشیدن به کار خودم برای هرکدام از آن‌ها با مطالعه و خلاقیت داستانی را برای بازدیدکنندگان تعریف می‌کردم و علاقه آنان برای شنیدن ادامه داستان را به‌چشم می‌دیدم.
قدرتی: درست است، با داستان و قصه‌گویی به‌خوبی می‌توان فرهنگ را القا کرد.
اسعدی: وقتی می‌خواهیم فرهنگی را از طریق یک رویداد بازآفرینی کنیم باید دقت کنیم که در اصل آن فرهنگ تحریفی ایجاد نشود. در خیلی از رویدادهایی که در گوشه‌وکنار کشور عزیزمان برگزار می‌شود، به‌طور مثال، در حسن رباط چارچوب به‌خوبی آماده شده بود؛ ولی نحوه ارائه آن مشکل داشت. باید درباره انگور داستان تعریف شود. باید به‌طرق مختلف به انگور جذابیت ببخشیم. وقتی می‌خواهیم رویدادی را در شهری برگزار کنیم باید به چیستی و چرایی آن توجه کنیم. باید درباره آن مطالعه و پژوهش کنیم.
رونق گردشگری در گرو برگزاری رویدادها /رویداد ها مکمل جاذبه
جشنواره‌ها؛ پرطرفدارترین شکل رویدادها
بستام‌رخ: جشنواره‌ها در حال تبدیل‌شدن به یکی از پرطرفدارترین انواع رویدادها هستند. ویژگی شادابی، هیجان و سرزنده‌بودن جشنواره‌ها تنوع فوق‌العاده‌ای را به آن‌ها می‌بخشد و گردشگران را برای دیدن جاذبه خاص جامعه میزبان، تجربه‌های فرهنگی متنوع و حضور در رویدادها و جشنواره‌ها به‌عنوان پدیده‌های مهم اجتماعی و فرهنگی جذب می‌کنند. این درحالی‌است که رویدادها می‌توانند هویت یک مقصد را شکل دهند و تاثیرات اجتماعی عمده‌ای را بر مقاصد برجای بگذارند. جشنواره‌ها و رویدادها با ترجیحات و علایق اجتماعی مردم پیوند خورده‌اند. هر رویداد، گردشگران بی‌شماری را به‌سوی خود جذب می‌کند و این مسئله حاکی از آن است که رویدادها یکی از هیجان‌انگیزترین پدیده‌های گردشگری هستند که رشد اقتصادی و توسعه همه‌جانبه‌ای را با خود به‌همراه دارند.
قدرتی: در طول هفده سال تجربه اجرایی در حوزه گردشگری با کمک همکاران توانستیم بازی‌های بومی محلی را که جزو رویدادها محسوب می‌شوند در مناطق مختلف برگزار کنیم که باعث شناسایی آن مناطق و همچنین شناسایی فرهنگ مردم آنجا همچون آیین‌ها، رسوم، پوشش و غذاهای سنتی نیز شدیم. جشنواره دا یا مادر جشنواره‌ای است که زن‌های روستایی در آن شرکت می‌کنند. جشنواره حرکت برکت که ویژه بانوان است و مادربزرگ‌ها، مادران، دختران، عروسان و نوه‌ها می‌توانند در آن شرکت کنند و فلسفه آن این است: همان‌طور که زنان با پخت نان و غذا به فعالیت‌های اصلی‌شان می‌پردازند می‌توانند فعالیت‌های جانبی هم انجام دهند؛ بدین صورت حرکت و برکت را به‌طور هم‌زمان به خانه‌هایشان می‌آورند، چیزی که در زندگی‌های شهری امروزه به‌ندرت دیده می‌شود. جشنواره کشوری عشایری که هرساله در مناطق مختلف کشور به‌ویژه اصفهان برگزار می‌شود از دیگر جشنواره‌هاست که در آن ایل‌های بختیاری در مراسم قیقاج، چیزی شبیه قاپواندازون که در گذشته در میدان نقش‌جهان هم برگزار می‌شده است قدرت خود را در پرتاب نیزه به‌رخ می‌کشند و در دو بخش آقایان و خانم‌ها برگزار می‌شود. حمل کیسه‌های مخصوص و پخت غذا نیز از دیگر بخش‌های جشنواره‌های عشایر است.
جشنواره انگور در میمه نیز که با حمایت کمیته بازی‌های بومی محلی برگزار شد، نمونه موفق یک رویداد در جذب گردشگر بود.
شترسواری در کویر را برگزار کردیم که به‌واقع یکی از دلایل محبوبیت کویر و جذب گردشگر به آنجا همین رویدادها در غالب مسابقات بود. با برگزاری این رویداد اهالی مناطق کویرنشین را تحریک کردیم که شترهایشان را بیاورند ، شرکت و البته منفعت کسب کنند . و الان به نقطه‌ای رسیده‌ایم که خیلی از مناطق از ما دعوت می‌کنند برای رونق گردشگری در آنجا برنامه‌هایی را تدارک ببینیم.
رونق گردشگری در گرو برگزاری رویدادها /رویداد ها مکمل جاذبه
رویدادهای مذهبی فراگیرترین رویدادها در ماه‌های خاص
بستام رخ : رویدادها، این وقایع کوتاه‌مدت موقتی و البته تکرارشونده مانند ابزار نیرومندی برای شناخت جامعه میزبانشان مورد استفاده قرار می‌گیرند و فرصتی برای حمایت‌شدن، تقویت‌شدن، احیاشدن و گاهی مقابله با هنجارهای اجتماعی، باورها و ارزش‌های فرهنگی را به‌وجود می‌آورند. رویدادهای مذهبی ازجمله رویدادهایی هستند که در کشورهای اسلامی در ماه‌های خاصی به‌طور گسترده برگزار می‌شوند و به‌خوبی منعکس‌کننده اعتقادات دینی هستند؛ لذا پتانسیل بالایی در جذب گردشگر دارند
اسعدی: پتانسیل رویدادهای مذهبی بر همگان آشکار است و جلوه ویژه آن را هرساله در مناسک حج که بزرگ‌ترین رویداد مذهبی جهان اسلام محسوب می‌شود، می‌بینیم. ماه‌های محرم و صفر نیز فرصت‌های ارزشمندی هستند که نباید از آن‌ها غافل شد.
قدرتی: آیین نخل‌گردانی در رویدادهای مذهبی ما که در برخی شهرهای ایران برگزار می‌شود آیینی خاص و جذاب محسوب می‌شود که به‌طرز ویژه‌ای در تفت اجرا می‌شود. شاید اگر تفت این مراسم آیینی جذاب را از تلویزیون پخش نمی‌کرد هیچ‌گاه این رویداد مذهبی فراگیر نمی‌شد؛ لذا از معرفی رویدادهای خاص مذهبی موجود در شهرها و حتی روستاها نباید غافل شویم. ما حتی می‌توانیم از نمادهای رویدادهای مذهبی‌مان المان‌های کوچک بسازیم و آن‌ها را هدیه بدهیم یا به‌فروش برسانیم و بدین‌طریق فرهنگ خود را منتقل کنیم.
چندسال تورهایی برگزار کردیم که در محرم برای دیدن آیین‌های مذهبی برگزار می‌شد. به‌قدری استقبال شد که یک‌سال که نتوانستیم این تور را برگزار کنیم یک‌سری از افراد با ما تماس می‌گرفتند و می‌گفتند: ما حاضریم پول بیشتری پرداخت کنیم که ما را با یک منطقه جدید و شیوه برگزاری جدیدی آشنا کنید. افراد محلی هم خودشان به‌شدت علاقه دارند؛ به‌خصوص در مراسم مذهبی؛ چون اعتقاد دارند میهمانان در آن روزها میهمان شخص دیگری هستند.
رونق گردشگری در گرو برگزاری رویدادها / رویداد ها مکمل جاذبه
رویدادها؛ قابل برنامه‌ریزی‌ترین انواع گردشگری
بستام‌رخ: رویدادها می‌توانند در زمان و مکان برنامه‌ریزی شوند و اثرات فصلی‌بودن گردشگری و آسیب را در مناطق حساس‌تر کاهش دهند؛ همچنین رویدادها نقش‌های مهم دیگری از احیای جوامع روستایی گرفته تا نوسازی شهری، توسعه فرهنگی و پرورش‌دادن هویت ملی را نیز برعهده دارند.
اسعدی: درست است. رویدادها به‌طرز چشمگیری به جامعه محلی هویت می‌بخشند.
قابل برنامه‌ریزی‌ترین بخش گردشگری رویدادها هستند؛ چون تکرارشونده است. چیزی که تکرار نشود یک اتفاق است و رویداد نیست.
یکی از اقداماتی که برای رویدادها باید انجام دهیم شناسایی رفتارهای فرهنگی است. باید ببینیم در هر منطقه چه رفتار فرهنگی از نظر مد آماری بیشترین فراگیری را دارد.
متاسفانه در اصفهان ملقمه‌ای از فرهنگ‌ها را داریم که به‌ندرت روی آن‌ها مطالعه‌شده و هیچ پالایشی هم صورت نگرفته است. منظور من به‌هیچ‌وجه سانسور نیست؛ اما معتقدم که روی رفتارهای فرهنگی‌ای که خروجی مثبتی ایجاد می‌کند باید کار شود؛ به‌طورمثال، ذبح گوسفند در ملاعام یا غمه‌زنی یک رفتار فرهنگی هستند که در محرم صورت می‌گیرند؛ ولی ممکن است جالب نباشند.
باید یک اطلس هویتی از شهر اصفهان در ابعاد مصنوع، طبیعی و انسانی استخراج کنیم و اینها را پالایش، بازتعریف و به اصالت برسانیم. باید بگردیم روی المان‌هایی زوم کنیم که قابلیت رویدادشدن را دارند هیچ‌گاه چنین شناسایی‌هایی صورت نگرفته است؛ چون عزمی هم در کار نبوده و اگر به‌فکر نباشیم می‌رسد روزی که دیگر آثار تاریخی‌مان جاذب گردشگران نباشند.
قدرتی: کار گردشگری عشق می‌خواهد و یک محصول نیست که ما آن را ساده بفروشیم. رویدادها اگر درست برنامه‌ریزی مدیریت و اجرا شوند عواید مالی خوبی را برای جوامع محلی با خود به‌همراه دارند.
درخشان: این تفکر که با حضور گردشگر شلوغی ایجاد می‌شود، بیماری شیوع پیدا می‌کند و فرهنگ ما دچار آسیب می‌شود اشتباه است. این ما هستیم که باید با برگزاری رویدادهای متنوع گردشگری را در نواحی مختلف توزیع کنیم، گردشگران خاصی را هدف قرار دهیم و این جریان را کنترل‌شده مدیریت کنیم.
دولت دغدغه‌ای دررابطه با افزایش تعداد بازدیدکننده ندارد و نخواهد هم داشت؛ لذا این بخش خصوصی است که باید وارد عمل شود.
اسعدی: دقیقا همین‌طور است. بیس رویداد فرهنگ است و فرهنگ غیررسمی‌ترین چیز ممکن است که در هیچ کجای دنیا دست دولت‌ها نیست؛ لذا از بطن جامعه باید شکل بگیرد. باید مردم را به خودشان بازبشناسانیم تا دچار غنای هویتی شوند. باید به جوامع محلی انگیزه مشارکت داد و گردشگری جامعه محور را رواج داد و هر کجا که لازم شد از دولت کمک گرفت و کار مشارکتی انجام داد.
باید توجه داشته باشیم که در یک رویداد ما برگزاران آن رویداد نیستیم. ما به‌واقع آشناکننده‌هایی هستیم که مردم را با فرهنگ خودشان آشنا می‌کنیم. همان‌طور که قبلا هم گفته شد رویدادها در بطن جوامع وجود دارند.
درخشان: از منظر تبلیغات هم اگر بخواهیم بسنجیم تبلیغات در حوزه گردشگری کم است و خیلی از افراد از رویدادهایی که در گوشه و کنار کشور و استان اصفهان برگزار می‌شوند، اطلاعی ندارند. در این راستا صدا‌وسیما و مطبوعات نقش مهمی را ایفا می‌کنند.
رونق گردشگری در گرو برگزاری رویدادها / رویداد ها مکمل جاذبه
باید برای برگزاری خوب یک رویداد زیرساخت‌های مورد نیاز آن را هم فراهم کنیم
اسعدی: گاهی زیرساخت به‌خوبی فراهم است؛ ولی برنامه‌ریزی و مدیریت ضعیف ما باعث می‌شود رویداد یا به‌خوبی برگزار نشود یا نتایج مورد انتظار را حاصل نکند. رویدادها نباید به‌ذات خیلی هزینه‌بر باشند؛ بلکه باید تسهیل‌کننده کارها باشند. باید فرصت‌هایی که قابلیت تبدیل‌شدن به رویداد را دارند شناسایی کنیم. برای آن‌ها برنامه‌ریزی کنیم و زمانبندی درستی درنظر بگیریم و با مدیریت درست اجرا کنیم. فراموش نکنیم که حضور مردم در رویدادها باعث پایداری آن رویداد می‌شود.
مردم و فرهنگ اصفهان از نظر هویتی استعداد عجیبی در معرفی دارند و فرهنگی که استعداد معرفی داشته باشد رویدادهای بسیاری را می‌توان در ارتباط با آن برگزار کرد.
درخشان: در یک کلام تا وقتی کسب لذت توسط گردشگر برایمان مهم نباشد، موفق نمی‌شویم.
رونق گردشگری در گرو برگزاری رویدادها / رویداد ها مکمل جاذبه
رونق گردشگری در گرو برگزاری رویدادها / رویداد ها مکمل جاذبه
نویسنده : بهاره بستام رخ
