روستای اورامان
روستای اورامان مرکز دهستان اورامانات
روستای اورامان مرکز دهستان اورامانات است و در جنوب غربی شهر سروآباد قرار دارد . خانه های روستای اورامان به طور کلی از سنگ و اغلب به صورت خشکه چین (بدون استفاده از ملات) و به شیوه پلکانی ساخته شده است . این روستا در بین اهالی روستاهای منطقه به شهر اورامان معروف است و به اعتقاد آنان این روستا زمانی شهری بزرگ بوده و مرکزیتی خاص داشته است و به همین دلیل از آن به عنوان تخت یا مرکز (حکومت) ناحیه اورامان یاد می کنند . وضعیت خاص روستا از نظر معماری و همچنین مراسم خاص (مراسم سالانه پیرشالیار) و وجود مقبره و مسجد پیر شالیار و به ویژه جمعیت و تعداد سکنه قابل توجه آن نشانگر اهمیت آن در گذشته است .
دربارهٔ خاستگاه نامگذاری هورامان دیدگاههای گوناگونی مطرح شده که هیچیک از لحاظ زبانشناسی تأیید نشدهاند. از جمله در زبان اورامی هَور به معنی ابر و آما به معنی آمدن است و مفهوم کلی آن جایی که ابرها از آن میآیند. نظریه دیگر واژه اورامان یا هورامان از دو بخش اهورا و «مان» به معنی خانه، جایگاه و سرزمین میداند و آنرا سرزمین اهورایی و جایگاه اهورا مزدا تفسیر میکند. «هور» در اوستا به معنی خورشید است. هورامان را میتوان جایگاه خورشید هممعنی کرد.
این منطقه بیشتر کوهستانی و دارای درههای پرپیچوخم و عمیق و رودبارهای بی شمار است. از مجموع آب این چشمهها و رودبارها دو رودخانه سیروان و لیله پایه ریزی میشوند که در نقطهای به نام دروله در نزدیکی مرز ایران و عراق به هم میپیوندند. از میان این چشمهها میتوان چشمه بل را نام برد که با دبی ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ لیتر در ثانیه پرآبترین آنهاست و به سیروان میریزد و از سویی رودی که از آن پایه ریزی میشود کوتاهترین رود جهان است.
یک روستای تیپیک در اورامان با معماری پلهای
هر چند که بخش بزرگی از منطقه اورامان از کوههای بلند و پربرف ساخته میشود. اما در ارتفاعات پائینتر و در دامنه همین کوهها جنگلهای متراکم کم و بیش وسیعی وجود دارند. پوشش جنگلی این ناحیه همچون پوشش عمومی رشتهکوه زاگرس بیشتر از درختان بلوط است. درختان دیگری مانند گلابیوحشی و زالزالک نیز به تعداد چشمگیری یافت میشود. این جنگلها از دیرباز تأمینکننده سوخت زمستانی اهالی منطقه بودهاند.
معماری اورامانات کاملاً با کوهستان انطباق یافته و متکی بر ساخت و ساز با استفاده از سنگ و بصورت خشکه چین است و خانهها در روستاهای منطقه با توجه به شیب تند دامنههای صخرهای به صورت پلکانی ساخته شدهاست. خانهها در اکثر موارد در دو طبقه ساخته شده و براساس معیشت فضاهای خانهها با یکدیگر متفاوت است و خانههای افراد باغ دار، کشاورز، دامدار کمابیش با هم متفاوت است. در بسیاری از موارد طبقه همکف به محل نگهداری گله و انبار اختصاص دارد. فضای اصلی مسکونی در طبقه بالاتر واقع است و از بخشهای مختلفی تشکیل میشود.
منبع: سیری در ایران