جنک ، کهن ترین آب انبار یزد
جنک ، کهن ترین آب انبار یزد می باشد . استان یزد به دلیل اقلیم گرم و خشک و واقع شدن در منطقه بیابانی در گذشته ای نه چندان دور صدها آب انبار داشت که به نوشته ایرج افشار در شهر یزد حدود ۷۵ آب انبار با کتیبه و سند دار و بی کتیبه و بدون سند وجود داشت.به درستی روشن نیست چرا این نام را بر آب انبار جنک نهاده اند. جِنُک در گویش یزدی ترکیبی است از واژه جن، معادل موجودات نامرئی و «ک» تصغیر. شاید به باور اهالی آن روزگار یزد، در این آب انبار جن وجود داشته است.
این بنا در کوچه پشت مسجد جامع واقع گردیده و قدیمترین آب انبار تاریخ دار یزد به شمار می آیدآب انبار «جِنُک» قدیمی‌ترین آب انبار تاریخدار یزد است که بنا بر مندرجات سنگ نوشته‌ی آن در سال ۸۷۸ قمری و در دوران تیموری به وسیله خیرمندی به نام «لطف الله» وقف بر مردم کهن‌ترین محله یزد یعنی محله مسجد جامع که در آن روزگار محله مرکزی یزد بوده، شده است.
آب انبار «جِنُک» جزو ۱۰۰ آب انباری است که آب قنات وقف‌آباد یعنی کهن‌ترین قنات یزد در آن جاری بوده است.
چرا که آب‌انبارها در ایام قدیم که امکانات امروزی مانند برق و روشنایی وجود نداشت عمدتاً تاریک و با توجه به پله‌های فراوانی که تا پایین آنها ایجاد می‌شد، تاحدودی دلهره‌آور بوده‌است. جنک جزء صد آب‌انباری است که آب وقف‌آباد، کهن‌ترین قنات یزد، در آن جاری بوده است.
هرچند روزگاری آب شرب مردمان این دیار را تامین می‌کرده اما امروز بنای متروک آن در کنار نام ترسناکش، آن را به مکانی واقعاً مخوف تبدیل کرده است.
در روزگاران قدیم غالباً هرگاه مردم از مکانی به دلایل مختلف وحشت داشتند و به نوعی دسترسی ساده‌ای به آن نداشتند، از چنین مکانی به عنوان محلی دارای جن یاد می‌کردند حتی بعضاً حمام‌های قدیم که به خاطر ویژگی ساختاری تو در تو بود را نیز دارای جن مطرح می‌کردند.
معماری آب انبار جنک یزد
آب انبار جنک دارای ۲۵ پله با راه پله ای به عرض ۱/۴۰ متر و بدون پاگرد بوده، مخزن آن مدور و تنها بنای تک بادگیری شهر یزد است.بادگیر آن هم تنها در دو جهت شبکه یا روزنه دارد. این بنا یک ورودی و یک شیر دارد. مصالح به کار رفته در آن؛ آجر، ملات ساروچ و خشت و گل است و چنانکه از شواهد بر می آید، خزینه احتمالا دارای سقف نیم کره بوده که در مرحله بعد از بین رفته یا تخریب شده و در سالیان اخیر روی آن منزل مسکونی ساخته و بادگیر کوچکی در جبهه شمال غربی خانه ایجاد نموده اند. اکنون این بنا رو به ویرانی می رود.
بر روی سنگی نصب شده بر آب انبار چنین شعری درج شده است:
جلال دولت و برهان عصر، لطف الله به دستیاری توفیق، این عمارت کرد
بنای مصنعه ای شد که آب چشمه خضر صفا و نور ز الطافش استعارت کرد
ز سال ساختنش جست و جوی می کردم «زلال خیر» به تاریخ آن اشارت کرد
این بنا هر چه زودتر باید مرمت شود، از آنجاییکه این آب انبار در مسیر گردشگری و از همه مهمتر در همجواری مسجد جامع تاریخی یزد واقع شده، نیازمند مرمت مناسب است.
نحوه دسترسی به آب انبار جنک
آدرس : یزد، پشت مسجد جامع یزد، روبروی در ورودی شمال غربی مسجد
منبع : سیری در ایران
