شهر تاریخی یزد به‌لطف وجود جاهای دیدنی متعددی نظیر مجموعه امیر چخماق، زورخانه صاحب الزمان، آتشکده زرتشتیان، برج خاموشان و قلعه سریزد هر سال پذیرای گردشگران زیادی است.
شهر کویری یزد یکی از شهرهای فوق‌العاده زیبای ایران و خاورمیانه به‌شمار می‌رود. این شهر خشتی با بادگیرهای معرکه که زینت‌بخش افق شهر شده‌اند و جاذبه‌های متعدد تاریخی، مقصدی ایده‌آل برای گردشگران محسوب می‌شود.
یزد جاهای دیدنی فوق‌العاده‌ای دارد که اگر در فصل بهار به این شهر سفر می‌کنید، پیشنهاد می‌کنیم حتما به آن‌ها سر بزنید.
باغ دولت آباد
باغ دولت آباد یکی از ۹ باغ ایرانی است که نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو به‌چشم می خورد و شهرت بین‌المللی دارد. این باغ بلندترین بادگیر جهان را در خود جای داده و از نظر معماری بسیار ارزشمند است. باغ دولت‌آباد در اواخر دوره‌ی افشاریه و در سال ۱۱۶۰ ه.ق توسط محمد تقی خان بافقی احداث شد. دولت‌آباد از دیدگاه گونه‌شناسی عملکردی، باغ سکونتگاهی-حکومتی است. به نحوی که باغ بیرونی محل انجام تشریفات حکومتی، مراسم ورزشی و اداره امور شهر بوده و باغ اندرونی، بخش خصوصی و اقامتگاهی مجموعه به‌شمار می‌رفته است.
این باغ یادگاری از دوره‌های افشاریه و زندیه است که شامل عمارت سردر، ساختمان هشتی و بادگیر، عمارت بهشت‌آئین و تالار آینه، عمارت تهرانی، آب‌انبار دو دهانه و باغ ناصر می‌شود. فضای سبز باغ، درختان میوه مانند انگور و سرو و کاج دارد و همچنین گل‌های محمدی و سرخ نیز در باغ دیده می‌شوند.
قنات تاریخی عظیم دولت‌آباد با قدمتی بیش از ۲۰۰ سال از احداث پنج رشته قنات تشکیل شده و از ارتفاعات مهریز سرچشمه می‌گرفته و پس از مشروب کردن بخشی از زمین‌های مهریز و به کار انداختن چند آسیاب آبی و طی بیش از ۵۰ کیلومتر به یزد می‌رسیده و باغ دولت‌آباد را آبیاری می‌کرده است.
روستای خرانق
سفر به شهر یزد بدون بازدید و گردش در روستای چند صد ساله‌ی خرانق، کامل نمی‌شود. روستای خرانق مرکز بخش خرانق در شهرستان اردکان است و در ۸۵ کیلومتری شهر یزد قرار دارد. گفته شده که این روستا با سازه‌های خشتی برای مدت بیش از ۱۰۰۰ مسکونی بوده است، بااینکه امروزه نیز حدود ۴۳۵ نفر در آن زندگی می‌کنند، اما بخش قدیمی روستا تقریباً متروکه شده است. گردشگران می‌توانند به‌راحتی از بقایای بخش قدیمی روستا دیدن کنند و از تماشای مسجد قاجاری و قنات باستانی این روستا لذت ببرند. از دیگر جاذبه‌های این روستا می‌توان به قلعه‌ی خرانق با قدمت ۴۵۰۰ سال، کاروانسرای خرانق، بقعه‌ی مشهدک، مزار بابا خادم، پل، حمام، آب‌انبار و منارجنبان خرانق اشاره کرد. کاروانسرای تاریخی خرانق مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته و شما می‌توانید با اقامت در قلب شهری کویری و تاریخی ایران بهترین تجربه سفری را برای خودتان رقم بزنید.
منطقه قدیمی
منطقه‌ی قدیمی شهر یزد که به خوبی محافظت شده است، همچنان مسکونی است. ساختمان‌های خشتی این منطقه از بیابانی بودن آن حکایت دارد. هنر زندگی مسالمت‌آمیز با طبیعت خشک و خشن کویر یکی از ویژگی‌های این شهر است و این شرایط سخت زندگی را می‌توان حتی در عرصه‌ی شهرسازی و معماری شهری نیز مشاهده کرد. برای مثال در محله‌های قدیمی یزد، کوچه‌ها و گذرگاه‌های سرپوشیده‌ی آن که به «ساباط» معروف هستند، باعث می‌شود که مردم برای در امان ماندن از گرمای سوزان خورشید به زیر سایه‌ی آن‌ها پناه ببرد. از دیگر ویژگی‌های این نوع معماری می‌توان به بادگیرهای خانه‌ها اشاره کرد که با هدایت هوا به داخل محفظه‌های مخصوص و خنک کردن آن، به تهویه‌ی هوا و خنک کردن فضای خانه‌ها در تابستان‌های گرم کویر کمک می‌کردند. گردشگرانی که دوست دارند بهترین چشم‌انداز به منطقه را داشته باشند، باید به پشت بام یکی از خانه‌ها بروند، هرچند نباید رعایت حریم خصوصی همسایگان را فراموش کنند.
زورخانه صاحب الزمان
وارد میدان زیبای امیر چخماق یزد که بشوید آب انبار پنج بادگیری را خواهید دید که در گوشه‌ای از میدان جا خوش کرده است. زورخانه صاحب الزمان درواقع آب انبار پنج بادگیر امیرچخماق است که در مجموعه‌ی تاریخی امیرچخماق واقع شده است و به دوره‌ی ایلخانی (اواخر قرن ۹ هجری قمری و با قریب به ۵۰۰ سال قدمت) تعلق دارد و بانی این مجموعه‌ی عظیم خانم بی بی فاطمه امیرچخماق همسر امیر جلال الدین شامی، حاکم شهر یزد و خواهر گوهرشاد، است.
مخزن این آب انبار پس از وصل شدن آب شهری، به مکانی متروکه تبدیل شده بود که پهلوان علی درهمی باتوجه به قدمت و عظمت این بنا و پاکی نیت واقف آن و پس از ۳۰ سال پیگیری، توانست مجوز تبدیل آن به زورخانه را در سال ۱۳۷۸ بگیرد و سپس شروع به بازسازی آن کرد. حدود دو سال طول کشید تا آب انبار به زورخانه تبدیل و درهایش به روی بازدیدکنندگان باز شود. در این زورخانه به نمایش ورزش زورخانه‌ای می‌پردازند که در سانس‌های ۴۰ دقیقه‌ای اجرا می‌شود. این مکان اغلب به روی گردشگران باز است و می‌توانند نه‌تنها این ورزش باستانی و عرفانی شیعه را تماشا کنند، بلکه امکان بازدید از آب انبار قدیمی آن که در زیرزمین زورخانه قرار دارد نیز میسر است و می‌توانند از نزدیک تأثیر خنک‌کنندگی بادگیرهای ساختمان‌های یزد را در این مجموعه لمس کنند.
آتشکده زرتشتیان
زرتشتی، یکی از مذاهب توحیدی باستانی است که قدمتش به حدود ۳۵۰۰ سال قبل برمی‌گردد و قبل از فتوحات اسلام در ایران، مذهب اصلی به‌شمار می‌رفت. در گوشه‌و‌کنار ایران هنوز هم عده‌ای به این مذهب اعتقاد دارند. شهر یزد مرکز زرتشتیان ایران است و به‌همین دلیل چندین مکان مذهبی و تاریخی زرتشتی در این شهر به‌چشم می‌خورد. آتشکده یا معبد آتش، مهم‌ترین مرکز نگهداری آتش است که گفته می‌شود از قرن پنجم بعد از میلاد درحال سوختن است. درواقع آتشکده‌ی یزد، محل نگهداری آتش مقدس زرتشتی در شهر یزد و نیایشگاه زرتشتیان ساکن در این شهر است.
آتشکده زرتشتیان یزد با معماری زیبای برگرفته از هنر معماری هخامنشیان در میانه‌ی حیاطی بزرگ، سرسبز و بر بلندی قرار گرفته و بر پیشانی عمارت نقش «فروهر» جلوه‌گر است. روبه‌روی این بنا حوض آبی قرار دارد. سرستون‌های سنگی جلو تالار ساختمان اصلی و سنگ‌های گلدار پای دیوارها کار هنرمندان اصفهانی است. نگار کاشی‌های فروهر بر بالای سردر ورودی، کار هنرمندان کاشی‌کار یزدی است و معماری کل این بنا ار معماری آتشکده‌های پارسیان تأثیر پذیرفته است. اهمیت آتشکده به قدمت آتش درون آن مربوط می‌شود که گفته شده از حدود ۱۵۲۰ سال پیش تاکنون فروزان مانده و حفاظت شده است.
برج خاموشان
دخمه‌ی زرتشتیان را با نام برج خاموشان و برج سکوت نیز می‌شناسند. این دخمه در ۱۵ کیلومتری جنوب‌شرقی یزد در حوالی منطقه‌ی صفائیه و روی یک کوه رسوبی و کم ارتفاع به نام کوه دخمه قرار گرفته است. بر بلندای کوهی رسوبی و کم ارتفاع به نام کوه دخمه، دو عمارت سنگی مدور برج مانند با فضای میان‌تهی قرار دارد که به دخمه یا دادگاه زرتشتیان مشهور است.
زرتشتیان بر این باورند که خاک عنصری مقدس است و قرار گرفتن جسد مرده در آن می‌تواند باعث آلوده شدن آن شود، به‌همین دلیل تا حدود ۵۰ سال قبل نیز اجساد مرده‌های خود را در این دخمه‌ها می‌گذاشتند تا پرنده‌ها آن‌ها را بخورند. در وسط فضای میان‌تهی دخمه، چاهی وجود دارد که به استودان معروف است و استخوان‌های به‌جای مانده از اجساد را داخل آن می‌ریختند. پس از مدتی و طی مراسمی خاص، محوطه داخل دخمه جارو و ضد عفونی می‌شد و بار دیگر دخمه مذکور مورد استفاده قرار می‌گرفت. در حقیقت محوطه داخلی دخمه‌ها مانند گورستانی بود که چندین بار از آن استفاده می‌شد.
زیارتگاه چک‌چک
چَک‌چَک یا چکچکو یکی از زیارتگاه‌های مهم زرتشتیان است که زرتشتیان به آن پیر سبز نیز می‌گویند. این زیارتگاه در شهرستان اردکان یزد و در کوه‌های میان اردکان و انجیره قرار دارد. زرتشتیان هر ساله از روز ۲۴ خرداد به مدت چهار روز در این زیارتگاه دور هم جمع شده و به نیایش می‌پردازند. درضمن هر سال جشن مهرگان در این زیارتگاه جشن برگزار می‌شود و زرتشتیان بسیاری در این مکان گرد هم می‌آیند.
گفته می‌شود نام «چک‌چک» یا «چکچکو» از صدای قطره‌های آبی گرفته شده است که از صخره‌ای می‌چکد و اکنون به درون یک منبع ذخیره هدایت می‌شود. نیایشگاه پیر سبز امکانات رفاهی مانند برق، آب آشامیدنی و تعدادی اتاق دارد که برای استراحت ساخته شده است و به آن‌ها «خیله» می‌گویند. در داخل یکی از اتاق‌ها چاهی به ژرفای بیش از ۵۰ متر وجود دارد. بنا به اعتقاد زرتشتیان زمان حمله اعراب به ایران که به سقوط پادشاه ساسانی وقت انجامید، نیک بانو دختر شاه از دست اعراب فرار کرد و به سمت اردکان آمد و در میان کوه مخفی و ناپدید شد و این محل به عنوان زیارتگاه زرتشتیان قرار گرفت. یکی از کنیزان نیک بانو به نام گوهر بانو نیز در چند کیلومتری وی مدفون است که به نام پیر هریشت شناخته می‌شود. از دیدگاه زرتشتیان کسی که می‌خواهد وارد چک‌چک شود باید کاملاً پاک باشد، کفش‌هایش را از پا بیرون آورد و سر خود را بپوشاند.
مسجد جامع
مسجد جامع یزد که قطعاً همانند مرواریدی بی‌بدیل در شهر یزد می‌درخشد، در ضلع غربی خیابان امام خمینی و یکی از محله‌های قدیمی این شهر، قرار دارد. مسجد جامع یزد طی حدود ۱۰۰ سال و در سه دوره ساخته شده و این مسجد باشکوه از کلیه‌ی نقاط منطقه‌ی قدیمی شهر قابل رؤیت است. پایه‌های اصلی مسجد را ساسانیان و بنای فعلی مسجد را ازلحاظ شیوه‌ی معماری متعلق به دو دوره‌ی موسوم به آذری دانسته‌اند. بنای گنبد خانه متعلق به دوره‌ی ایلخانی و سر در رفیع مسجد را متعلق به زمان شاهرخ و دوره تیموری می‌دانند. این بنا ازلحاظ خوابیدگی گنبد، سردر رفیع و بلند و همچنین کاشی‌کاری زیبا و منحصربه‌فرد شهرت دارد. در هشتی ورودی شرقی بنا، کتیبه‌ای از کاشی که در آن متن وقفنامه مسجد آمده به تاریخ ۷۶۵ ه.ق است و این قدیمی‌ترین تاریخ ثبت‌شده در بنا است. مناره‌ی این سازه که بلندترین مناره‌ی ایران است، معماری اسلامی-ایرانی را با کاشی‌کاری‌های فیروزه‌ای به‌خوبی نشان می‌دهد.
قلعه سریزد
یکی دیگر از مقاصد گردشگری شهر یزد که کمتر مورد توجه گردشگران است، بقایای قلعه‌ای در نزدیکی روستای سریزد است که با خودرو ۴۵ دقیقه با یزد فاصله دارد. قلعه‌ی سریزد، یکی از کهن‌ترین و بزرگ‌ترین صندوق امانات بانکی ایران و جهان بوده و برای ذخیره‌سازی غلات و موادغذایی به‌کار می‌رفته است. علاوه‌بر غلات، پول، طلا و زیورآلات روستاییان نیز در مواقع هجوم و غارت در این قلعه نگهداری می‌شد. قدمت این قلعه تاریخی به حکومت ساسانیان (قرن ۳ تا ۷ میلادی) می‌رسد. گرداگرد این بنا، خندقی به عرض تقریبی ۶ متر و عمق تقریبی ۳ تا ۴ متر وجود دارد که اولین لایه‌ی دفاعی قلعه محسوب می‌شده است. علاوه‌برآن، این قلعه دارای دو دیوار متحدالمرکز تودر تو با برج و باروهایی بلند است که توسط خندق محصور شده‌اند. همچنین قلعه دارای دو درب بوده که یکی به‌عنوان درب اصلی و دیگری درب پشتیبان محسوب می‌شده است. این قلعه در زمان صفویه توسعه یافت، هرچند که اکنون برخی از نقاط آن در حال تخریب است.
مجموعه امیر چخماق
مجموعه‌ی امیر چخماق، یکی از جاذبه‌های شهر یزد محسوب می‌شود که از میدان، تکیه، مسجد، بازار و آب انبار تشکیل شده است و قدمت‌شان به دوره‌ی تیموریان می‌رسد. این مجموعه، یکی از شاخص‌ترین مجموعه‌های تاریخی شهر یزد است که تقریباً در وسط بافت قدیمی شهر واقع شده است و یکی از نقاط مهم یزد به‌حساب می‌آید.
امیرجلال‌الدین چخماق، از سرداران و امرای شاهرخ تیموری در سده‌ی هشت خورشیدی در زمانی که حاکم یزد بود، مجموعه‌ای متشکل از تکیه، میدان، حمام عمومی، کاروان‌سراها، خانقاه، قنات‌خانه و چاه آب سرد را ساخت تا یزد را رونق بخشد و در این کار فاطمه خاتون (همسرش) او را یاری کرد.
نمای سه طبقه‌ی باشکوه و ایوان‌های متقارن مسجد امیر چخماق بسیار زیبا هستند و هنگام غروب خورشید و روشن‌شدن نورپردازی، این زیبایی دوچندان می‌شود. اینجا یکی از بزرگ‌ترین حسینیه‌های ایران است که مورد نوسازی قرار گرفته است. گردشگران ضمن گشتن می‌توانند از مغازه‌های بستنی و شیرینی‌فروشی اطراف میدان نیز استفاده کنند.
صدیقه شجاعی
