علا‌وه‌بر جاذبه‌های متعدد تاریخی و فرهنگی که در ایران وجود دارد، نمی‌توان جاذبه‌های طبیعی نظیر قلعه کرشاهی، فیلبند، روستای پامنار، تالاب شادگان و تنگ رغز را نادیده گرفت.
باتوجه به جاذبه‌های متعدد تاریخی و معماری که در شهرهای مختلف ایران ازجمله اصفهان و شیراز وجود دارد، معمولاً سایر نقاط دیدنی ایران نادیده گرفته می‌شوند. جاذبه‌های طبیعی و مکان‌های تاریخی فراموش‌شده زیادی برای تفریح و گشت‌و‌گذار وجود دارد که قصد داریم تعدادی از آن‌ها را به شما معرفی کنیم.
قلعه کرشاهی
قلعه کَرشاهی یا قلعه دزدها، قلعه‌ای است که در قسمت شمال شرقی شهر ابوزیدآباد از توابع شهرستان آران و بیدگل واقع در جنوب کویر سیازگه بند ریگ و در نزدیکی ارتفاعات کوه یخ‌آب در استان اصفهان قرار دارد. این قلعه محل تجمع سپاه نایب حسین کاشی بوده که توسط رضا شاه کشته شد. درواقع این قلعه یکی از قلعه‌های مهم سردار حسین کاشی یکی از راهزنان و یاغیان دوره رضا خان بوده و هنوز آثار گلوله‌های توپ در نبرد نیروهای دولتی و نیروهای سردار حسین کاشی در این قلعه به‌چشم می‌خورد.
کرشاهی را می‌توان یکی از بناهای بازمانده از عهد مغول به‌حساب آورد که شاهد رشادت کویرنشینان در برابر هجوم لشکریان مغول بوده است. سربازانی که در زمان یورش مغولان با آن‌ها می‌جنگیدند، پس از جنگ طولانی و رشادت‌های فراوان به داخل قلعه می‌رفتند تا جنگ را از آنجا ادامه دهند. مغول‌ها با این فکر که جنگجویان ایرانی پس از چند روز مقاومت و اتمام آب و غذا تسلیم می‌شوند، دست به محاصره‌ی قلعه زدند؛ اما دژ دفاعی کرشاهی با هوش و ذکاوت معماران ایرانی دقیقاً در جایی از کویر بنا شده بود که از سطح زمین کمترین فاصله را با سفره‌های آب زیرزمینی داشت. گفته می‌شود در آن زمان جنگجویان پس از حفر کمتر از ۵ متر به آب رسیدند. سپس پس از گذشت چندین روز از طریق تونل‌هایی که به خارج از قلعه حفر شده بود، به دشمن شبیخون زده و مغولان را از پای در آوردند.
قلعه کرشاهی دارای معماری کاملاً تدافعی است و به همراه دیوارهای دفاعی مساحتی بالغ بر ۸۰۰۰ مترمربع دارد. در ساخت آن از خاک شن‌دار دامنه‌ی کوه‌های اطراف استفاده شده است و هیچ نوع تزئینی به غیر از رج‌چینی خشتی برج و باروها در آن دیده نمی‌شود. طبق افسانه‌ای محلی، چندین راه مخفی در زیر قلعه وجود داشته که ازطریق سه تونل به کوه‌های پشت قلعه می‌رسیده است.
قلعه کرشاهی با توجه به تک بنا بودن در دل کویر و دسترسی به عنصر اصلی حیات یعنی آب و معماری کاملاً بومی و همچنین وضعیت اقلیمی ییلاقی و خنکی که دارد، محیط مناسبی برای اسکان گردشگران محسوب می‌شود تا به‌خصوص از آسمان پرستاره‌ی کویر نهایت لذت را ببرند.
فیلبند
فیلبند مرتفع‌ترین روستای ییلاقی حوزه مرکزی مازندران محسوب می‌شود که در جنوب بابل در بخش بندپی غربی پذیرای گردشگران و علاقه‌مندان به طبیعت است و اکثر اوقات در اقیانوسی از ابر آرمیده است. آب‌وهوای این روستا به گونه‌ای است که پیش‌بینی‌های هواشناسی در مورد آن اصلاً قابل‌اعتماد نیست و در یک روز ممکن است شاهد چندین پدیده جوی باشید و تنها به فاصله چند ساعت هم برف، هم باران و هم پرتوهای درخشان آفتاب تابان را به تماشا بنشینید. روستا بر فراز ابرها قرار دارد، به نحوی که اغلب روزها ابرها همچون دریایی آبی و آرام تا بی‌کرانه‌ها چشم را می‌نوازد. طبیعت بکر، صدای مرغ و خروس و حرکت آزادنه‌ی آن‌ها در این منطقه، مردم محلی که مشغول امور روزمره‌ی خود هستند، چرای گوسفندها و کلبه‌هایی که بین درختان ساخته شده است، قطعاً می‌تواند تعطیلاتی به‌یادماندنی و در کمال آرامش و به دور از هیاهو و مشکلات شهر برای هر گردشگری رقم بزند.
نام این ییلاق در اصل فلبند است. فل در گویش مازندرانی به معنای خستگی و بند هم به معنای بند آمدن و نتوانستن است. علت این نام‌گذاری به دلیل ارتفاع بالای این ییلاق و کمرگاه‌های تندی است که عبور از آن را دشوار می‌کرده است. زمستان در فیلبند زود آغاز می‌شود و دیر به پایان می‌رسد و می‌توان گفت نزدیک به هفت ماه سال همه جا پوشیده از برف است و سرمای طاقت‌فرسایی همه جا را فرا می‌گیرد. بهترین زمان برای بازدید از این ییلاق از انتهای اردیبهشت ماه تا ابتدای مهرماه است. فیلبند چشمه‌های کوچک و بزرگی دارد، چشمه کوچک موسوم به لار دارای املاح معدنی فراوانی است که برای درمان درد کلیه مفید است. وجود فلوئور کافی در آب چشمه‌های این منطقه در استخوان‌بندی مردمش تأثیر بسزایی گذاشته است.
پامنار
روستای پامنار دزفول (با دزفول ۴۰ کیلومتر فاصله دارد) روستایی آرام و به دور از شلوغی است که در محدوده‌ی سد دز و کرخه قرار دارد و همین موقعیت سبب شده است که این روستا با استفاده از آب این دو رود از طبیعتی سرسبز و زیبا برخوردار باشد. در سفر به پامنار دیدن غروب خورشید، زیبایی خاصی به منظره طبیعت می‌دهد و صحنه‌ای بی‌نظیر را در یاد و خاطر افراد به جای می‌‌گذارد. ارتفاع روستای پامنار بسیار کم است و دشت بودن آن سبب می‌شود که در هنگام غروب، زمین و آسمان آن یکی شوند و صحنه‌ای رویایی را ایجاد کنند. تمیزی هوا و ارتفاع کم زمین نسبت به آسمان سبب می‌شود که ستارگان در شب‌های زیبای پامنار درخششی چندین برابر داشته باشند و می‌توان در سکوت و آرامش منطقه از این همه زیبایی لذت برد.
روستای پامنار علاوه بر داشتن جاذبه‌های طبیعی متنوع و زیبا، دارای قلعه و قبرستان مشهوری نیز هست که توجه گردشگران در بازدید از شهر را به خود جلب می‌کند. یکی دیگر از جاذبه‌های خاص روستای پامنار که به سرسبزی و زیبایی آن می‌افزاید، دریاچه سد دز است. این دریاچه در پشت سد قرار دارد و یکی از زیباترین دریاچه‌های ایران و جهان است. در وسط دریاچه جزیره‌ای زیبا به‌چشم می‌خورد که حدود ۶۰ هزار مترمربع مساحت و چشم‌اندازی فوق‌العاده دارد. در روستای پامنار از مشاهده حیات‌وحش نیز می‌توان لذت برد. حیات‌وحش منطقه دارای پازن (بز کوهی) و تیهوهای بسیار زیادی است. از جاذبه‌های تاریخی پامنار نیز می‌توان به قلعه شاداب اشاره کرد که مربوط به دوره ساسانیان است و حدود دوازده متر مربع وسعت دارد. بهترین زمان سفر به این روستا در فصل زمستان است. گردشگرانی که فصل بهار را برای سفر به پامنار انتخاب می‌کنند، شاهد پهنه‌ای وسیع از گل‌های شقایق سرخ خواهند بود که دورتادور دریاچه را احاطه کرده و منظره‌ای بی‌مانند به‌وجود آوردهاند.
تالاب شادگان
تالاب بین‌المللی شادگان یکی از تالاب‌های بزرگ ایران و از جاهای دیدنی خوزستان است که در جنوب‌غربی ایران، در جنوب شهر شادگان قرار دارد. این تالاب تنوع زیستی مردم و جغرافیای ایران را به خوبی نشان می‌دهد. ساکنان عرب زبان این منطقه برای امرار معاش به تولید گوشت و محصولات لبنی مشغول هستند. در این تالاب خانه‌هایی با سقف‌های گرد ساخته شده از نیشکر به‌چشم می‌خورد.
تالاب شادگان زیستگاه بیش از ۳۰ درصد از پرندگان (۱۵۴ گونه)، ۲۵ درصد از پستانداران (۴۰ گونه) و ۴۵ درصد از ماهیان کشور (۳۶ گونه ماهی مردابی و ۴۵ گونه ماهی دریایی) است. علاوه‌براین، تالاب شادگان ۱۷ جامعه اصلی گیاهی متشکل از ۱۱۰ گونه گیاهی، سه گونه دوزیست، ۹ گونه خزنده و چهارگونه میگو را در خود جای داده است که متأسفانه همه این گونه‌ها در معرض نابودی هستند.
روستای رُگبه از توابع شادگان به دلیل وجود تالاب شادگان به یکی از قطب‌های گردشگری خوزستان تبدیل شده و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خوزستان رگبه را به‌عنوان روستای نمونه گردشگری معرفی کرده است. می‌توانید در روستای رگبه قایق‌سواری کنید و از زیبایی‌های تالاب لذت ببرید. همچنین صنایع دستی مردمان محلی و بازی‌ها و مراسم‌های محلی‌شان نیز از دیگر جاذبه‌های رگبه هستند. بهترین فصل برای بازدید از تالاب شادگان زمستان و بهار است.
تنگ رغز
تنگ رغز نام دره‌ای در منطقه فسارود شهرستان داراب در استان فارس است که در شمال‌شرقی داراب و در فاصله ۳۰ کیلومتری این شهر، در نزدیکی روستای حسن‌آباد قرار دارد. این تنگ در میان بومیان به تنگ رودخیز نیز شناخته می‌شود و معروف به عروس دره‌های ایران است. رغز به معنای راه بکر و لغزنده است.
تنگ رغز یکی از شگفت‌انگیز‌ترین و زیباترین تنگ‌های ایران محسوب می‌شود. در این تنگ آب و سنگ در برخوردی هزاران ساله انواع جلوه‌‌های زیبای معماری طبیعت را ایجاد کردهاند و هر آبشار یا آبگیر با دیگری متفاوت است و هر کدام زیبایی خاص خود را دارد. دیوارههای بزرگ و عظیم رغز در طول مسیر گاه سر به هم آوردهاند و یک غار را تداعی می‌کنند و گاه از هم فاصله می‌گیرند و محوطه‌ای زیبا می‌سازند. صدای دلنشین آبشار، فرود و صعود‌های زیبا، شنا در میان حوضچه‌‌های زلال و دیدن ماهی‌‌های زیبای قزل آلا، همه و همه از جمله دقایق جذاب و بیاد ماندنی حضور در تنگ زیبای رغز هستند.
دره رغز به طول تقریبی ۴ کیلومتر در امتداد شمال به جنوب از سرچشمه رغز تا دره جنوب، ۶۴ آبشار و ۱۰۰ حوضچه طبیعی را در خود جای داده است که تنها ۱۴ آبشار و آبگیر دره جنوبی مورد توجه عموم مردم و کوهنوردان بوده است و با رسیدن به آخرین آبشار به ارتفاع ۳۵ متر در دره جنوبی به بن‌بست می‌رسد. پیاده‌روی در این مسیر و پریدن از ارتفاعی کوتاه به داخل استخرهای آب شفاف می‌تواند هیجان‌انگیز باشد، اما هرچه به جلو می‌روید ارتفاع آبشارها بیشتر می‌شود به‌خصوص که بلندترین آن‌ها ۶۵ متر ارتفاع دارد و داشتن تجهیزات و تجربه برای ادامه‌ی مسیر ضروری است.
منطقه سرچشمه رغز نیز که از مسیر دیگری پیمایش می‌شود، جنگلی زیباست که محل آغاز آب رغز است. آب کل مسیر قابل آشامیدن است، ولی بهترین آب همان آبی است که در سرچشمه از دل زمین به بیرون می‌تراود. بهترین زمان برای سفر به تنگه رغز از اواخر اردیبهشت ماه تا اوایل مهر ماه است، زمانی که سرچشمه‌های پر آب این تنگه و نسیم برخاسته از آبشارهای متعدد آن، روزهای گرم این ماه‌های سال را برای شما به بهشتی پر از هیجان بدل می‌کنند.
جنگل دالخانی
جنگل دالخانی از جاهای دیدنی رامسر و استان مازندران است که در روستایی به همین نام قرار دارد. این جنگل بسیار زیبا و نیمه‌کوهستانی با ارتفاع تقریبی ۸۰۰ متر، از مناظر بکر و جاذبه‌های تماشایی و طبیعی برخوردار است. جنگل دالخانی در فاصله ۳۰ کیلومتری از جنوب شرقی رامسر قرار دارد و به دلیل ارتفاع آن، انتخابی مناسب برای کوهنوردی و طبیعت‌گردی به‌شمار می‌رود. مه غلیظ این جنگل، از ویژگی‌های منحصربه‌فرد و تماشایی آن است که خود به مهم‌ترین دلیل برای جذب مسافر و توریست به این منطقه تبدیل شده است. «دالان بهشت»، لقبی است که گردشگران به این جنگل افسانه‌ای با درختانی سربه‌فلک کشیده، سرسبزی و خرمی و آب و هوایی مطبوع داده‌اند.
در اواسط تابستان که دمای هوای شهرهای ساحلی دریای خزر گرم می‌شود و به ۳۵ درجه‌ی سانتیگراد می‌رسد، جنگل دالخانی می‌تواند گزینه‌ای عالی برای فرار از این هوای گرم باشد؛ زیرا دمای این منطقه ۱۸ درجه و بسیار خنک است. گاوهایی که از وسط خیابان یا کنار خودروها عبور می‌کنند تا به محل فروش ماست و نان و عسل و سبزیجات محلی روستائیان برسند، نیز برای هر گردشگری جذاب خواهد بود. هنگام پایین آمدن از جنگل نیز شاهد سقف‌های رنگارنگ خانه‌ها خواهید بود که زیبایی خاصی به دامنه‌ی کوه داده‌اند. اگر در فصل سرما به دیدن جنگل رفتید، حتما لباس گرم، پتو و فلاسک آب جوش برای چای یا قهوه همراه داشته باشید.
کال جنی
کال جنی دره‌ای بسیار قدیمی در شهر طبس، استان خراسان جنوبی است که در نزد بومیان با نام دره‌ی جن‌ها شناخته می‌شود و با دره‌ها و فرسایش‌هایش، زیبا و گاه وهم‌انگیز به‌نظر می‌رسد. این دره در ۳۵ کیلومتری شمال شهرستان طبس و در اطراف روستای ازمیغان قراردارد و دارای نقش و نگارها و دیوارههای بلند است که بر اثر جاری شدن سیلاب‌ها و فرسایش به‌وجود آمده‌اند. تونل‌ها و حفره‌هایی‌ها در دیوارههای این دره به‌چشم می‌خورد که به زمان ساسانیان برمی‌گردد. کال جنی از دو بخش کال و جنی تشکیل شده است. کال به دره یا مسیر ایجاد شده به وسیله سیلاب‌ها و جریان آب گفته می‌شود. به این دلیل که ساکنان روستاها این محل را ترسناک و محل حضور جن‌ها می‌دانسته‌اند، بخش دوم نام را به آن اضافه کردهاند.
اینجا آب عنصری نایاب نیست و در جای‌جای آن مشاهده می‌شود. آبشارهای کوچکی در اینجا هستند که محلی‌ها به آن‌ها شُلَن می‌گویند. حوضچه‌هایی هم تشکیل شده که تا ۱٫۵ متر عمق دارند و جای خوبی برای تن به آب زدن و خنک شدن در گرمای این سرزمین است. با مهندسی شگفت‌آور، تونلی ساخته شده است که آب را به درون قنات هدایت می‌کند. در این محل فرسایش آب به اوج خود رسیده و نقوش و برجستگی‌ها و خلل و فرج عجیبی را در کف رودخانه ایجاد کرده است. کال جنی طبس در سال ۱۳۹۶ در فهرست آثار طبیعی-ملی ثبت شد و یکی از معروف‌ترین و جذاب‌ترین جاهای دیدنی طبس به‌شمار می‌آید.
دره هفت غار
در شمال نیشابور دره‌ای زیبا وجود دارد که از سال‌ها قبل به دره‌ی هفت غار معروف شده است. شاید فکر کنید این نام‌گذاری به‌خاطر وجود غارهای بسیار در آن باشد؛ اما اینجا در واقع هفت تنگه دارد که کم کم در بین مردم به دره‌ی هفت غار مشهور شده‌اند. دسترسی راحت، جذابیت و همینطور چشم‌اندازهای زیبا باعث شده است تا گردشگران زیادی از این منطقه دیدن کنند. شیب تند موجب شده است تا دره هر سال بعد از بارش باران شکل و ظاهر جدیدی پیدا کند و آبشارهای بزرگ و کوچک زیادی در آن پدید آید.
راه‌های زیادی برای رسیدن به دره‌ی هفت غار وجود دارد؛ اما بهترین راه این است که به روستای باغرود بروید و در آنجا بعد از ۱۰ دقیقه کوهنوردی و رسیدن به ارتفاع ۱۵۰۰ متری به ابتدای دره برسید. برای بازدید از تمام قسمت‌های دره با توجه به آمادگی بدنی‌تان باید بین ۲ تا ۳ ساعت وقت بگذارید.
وجود درختان سرسبز و عبور رودخانه از کنار آن‌ها به‌همراه چشم‌اندازهای خاک سرخ اطراف، منظره‌ای بی‌بدیل خلق کرده است که چشم‌ها از تماشای آن‌ها سیر نمی‌شود. کوه‌های سرخ، شکاف‌های عمیق و زیبایی دارند که می‌توانید برای استراحت در داخل آن‌ها بنشینید و عکس‌های یادگاری جالبی بگیرید. بعد از اینکه دره را به‌طور کامل پیمایش کردید، در ارتفاع ۱۹۰۰ متری به منطقه‌ای باز و سرچشمه‌ی اصلی رودخانه غار برمی‌خورید. درواقع برای رسیدن به این چشمه باید ۷ تنگه را پشت سر بگذارید و در نهایت طبیعت به خاطر این پیاده‌روی چشمه‌ای باطراوت را به شما پاداش می‌دهد، با اینکه چشمه آب سرد و گوارایی دارد، اما وجود املاح زیاد آن را غیرقابل نوشیدن کرده است. عطار نیشابوری در کتاب منطق‌الطیر خود هفت مرحله‌ی معنویت را به یک دره تشبیه کرده است و جالب به‌نظر می‌رسد که این غارها هم در شهر محل زندگی او هستند.
تالاب ارواح
دریاچه ممرز یا ملا کلا در ۵ کیلومتری شمال روستای چلندر از توابع نوشهر (۱۲ کیلومتری شهر نوشهر) واقع است. در درون این دریاچه، درختان خشک شده‌ای قرار دارند که منظره جالب و ترسناکی را ایجاد کردهاند و به خاطر همین ظاهر خوفناک و سکوت وهم‌انگیز دریاچه، این دریاچه به تالاب ارواح شهرت یافته است. طول دریاچه حدود ۷۰۰ متر و عرض آن ۳۰۰ متر است. تالاب ارواح در فهرست آثار ملی ایران نیز ثبت شده است و جز جاذبه‌های طبیعی و بکر خطه شمال محسوب می‌شود که در بین گردشگران و ماجراجویان کمتر شناخته شده است. در کنار این دریاچه جنگلی سرسبز قرار دارد و در میان آب‌های دریاچه، تنه‌های درختان خشکی دیده می‌شود که به درختان مرده شهرت یافته‌اند. آب این دریاچه بسیار تمیز و زلال است و به همین دلیل انعکاس درختان داخل دریاچه روی آب بر زیبایی‌های بصری این دریاچه افزوده است.
به دلیل بکر بودن منطقه امکان مواجهه با حیات وحش بسیار زیاد است. با توجه به دسترسی سخت، فصل‌های بهار و تابستان که زیبایی طبیعت دو چندان می‌شود، بازدید از این تالاب وحشتناک مناسب خواهد بود و در فصل‌های سرما دسترسی از طریق جاده‌های فرعی مشکل و سخت می‌شود. فضای بکر و ساکت این دریاچه‌ی زیبا با صدای حیوانات وحشی و حشرات ادغام می‌شود و در اکثر روزهای سال هم مه گرفته است. این دو عامل را با ظاهر عجیب و غریب رودخانه تصور کنید، ترکیب وهم‌آوری ایجاد می‌کنند.
آبشار لوه
آبشار لوه در ۲۰ کیلومتری گالیکش، ۵ کیلومتری جاده‌ی اصلی گلستان-مشهد، در کنار روستایی به همین نام (لوه) و در جنگلی انبوه با درختان پهن برگ واقع شده و همجواری آبشار با پارک جنگلی گلستان ارزش ویژه‌ای به آن بخشیده است. گالیکش آبشارهای متعددی دارد که در این میان آبشار لوه با ۷۵ متر ارتفاع از آبشارهای دیدنی و کم‌نظیر استان گلستان و روستای لوه به‌حساب می‌آید. درمجموع چندین آبشار کوچک و بزرگ که هر کدام حوضچه‌ای زیر خود دارد، این مجموعه را تشکیل می‌دهند. طبیعت سرسبز و خزه‌ای اطراف، هوای مطبوع و درختان جنگلی از جمله افرا، ممرز و توسکا هویت ویژه‌ای به این آبشار داده و آن را به مقصدی جذاب برای هر سلیقه‌ای تبدیل کرده است. این آبشار همچنین می‌تواند مقصد تورهای پیاده‌روی از دل جنگل های هیرکانی گلستان باشد. در واقع لوه در شمال این جنگل‌ها قرار دارد و جنگل در جنوب به استان سمنان و دشت‌های زیبای نزدیک به شاهرود می‌رسد.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
صدیقه شجاعی
