این باغ به همت عبدالحمید میرزا ناصرالدوله فرمانفرما، در دوران ۱۱ سال حکومت وی در استان کرمان و سیستان (۱۳۰۹ – ۱۲۹۸ ه. ق)، با توانمندی باغبان ها و معمارها و همچنین اندیشمندان آشنا با فرهنگ دیرینه و غنی باغسازی ایران، با کیفیتی سحرانگیز ساخته شده است.
واقع شدن منطقه در مسیر عبوری کرمان به بم و در مسیر جاده کهن ابریشم از عواملی است که این محل را برای احداث یک باغِ اشرافی، مناسب ساخته است. باغ شاهزاده ماهان در مقایسه با انواع باغ ها اعم از باغ – شکارگاه ها، بستان ها، باغ قلعه ها و باغ سکونتگاه ها در زمان ساخت خود (دوره قاجار) به عنوان فضایی سکونتگاهی و تفرجگاهی شکل گرفت.
یک باغ سرسبز با جوی های همیشه پر از آب، درست در دو کیلومتری یکی از شهرهای کویری ایران که میانگین دمایش در تابستان، همیشه بالای ۴۵ درجه سانتیگراد است. خوشبختانه اسم و رسم کسی که باغ شازده ماهان را ساخته، کاملاً معلوم است، محمدحسن خانِ ایروانی حاکم وقت شهر کرمان. سال ساخت آن هم ۱۲۳۸ خورشیدی ذکر شده است. چیزی که هر گردشگری را هنگام بازدید از مجموعه ماهان، شگفت زده می کند، خشکی و بی آب و علفی بیرون باغ و سرسبزی و پرآبی داخل آن است. به قول میشل راسل، گردشگر فرانسوی، ماهان؛ بهشتی است در وسط کویر.
آب موجود در باغ شاهزاده از قنات و رودخانه تیگران که از برف های ارتفاعات کوه جوپار سرچشمه می گیرد، تأمین می شود. این آب از مرتفع ترین قسمت باغ، وارد آن شده و در سیستم توزیع و نظام آبیاری شگفت انگیزی جریان می یابد تا درختان متنوع و سر به فلک کشیده را سیراب کند. اما یکی از نکات جالب و عجیب باغ شازده این است که در برخی فضاهای آن خبری از تزئینات پر زرق و برقی که در جاهای دیگر باغ مشاهده می شود، نیست. دلیلش هم سهل انگاری بنای آن است. در تاریخ آمده است: زمانی که خبر مرگ حاکم کرمان به گوش فردی که مشغول بنایی بود، رسید، وی تغار گچی را که در دست داشت، محکم به دیوار کوبید و کار را رها کرد. از آنجا که فرد دیگری قبول نکرد این کار را تمام کند، آن بخش ها همانطور ساده و بی تزئین باقی مانده است. باغ ماهان براساس آمار سازمان یونسکو و میراث فرهنگی، جزو پرگردشگرترین مکان های تاریخی ایران است.
آناهیتا جعفری
