نجف‌آباد شهری تاریخی که توسط شیح بهایی در حوالی اصفهان تاسیس شد. در گذشته دیدن کبوترها بر فراز آسمان نشانی از نزدیک شدن به این شهر بود.
نجف‌آباد یکی از شهرهای پرجمعیت استان اصفهان است. این شهر در دشت وسیعی در میان کوه‌ها در ۲۷ کیلومتری غرب اصفهان واقع شده است. گفته می‌شود با تدبیر شیخ بهایی بخشی از ذخایر پول حکومتی در زمان شاه عباس صفوی برای تاسیس این شهر استفاده شد. ابوالقاسم پاینده در کتاب قدمگاه خود داستان تاسیس نجف‌آباد را اینگونه می‌نویسد:
بیرون شهر معجزه رخ داده بود، چند شتر که با بارهای سنگین از سکه‌های نقره شاه عباس، به راه نجف می‌رفت، پنج فرسنگی پایتخت (اصفهان) در یک دره وسیع ریگی و میان دو رشته‌کوه، خفتند و دیگر برنخاستند. تلاش شتربانان بی‌‌اثر بود. یک روز و دو روز گذشت. شتران هنوز خفته بودند. کاروانسالار درمانده شد و به پایتخت خبر داد. همان شب شیخ بهایی مشاور و محرم شاه امام خفته در نجف را به خواب دید که فرمود شتران را رها کنید و اموال را همان جا صرف کنید که صلاح کار همین است؛ و بنایی به نام من بسازید که چنین خواسته‌ام. اراده امام انجام شد. آب آنجا نبود. از راه دور آوردند. درآن ریگزار بنا و صحن و ضریح و گنبدی ساختند با دو باغ در دو سو.
این شهر به دلیل موقعیت جغرافیایی مناسب، نزدیکی به اصفهان و قرارگیری در مسیر خوزستان و عراق؛ موقعیت سیاسی و موقعیت نظامی در زمان شاه عباس صفوی از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. صنعت چاقوسازی، زودپزسازی و کارد و چنگال‌سازی در نجف‌آباد احتمالا از همان دوران در این شهر رایج شده است، چراکه شاه عباس این مکان را قورخانه (مرکز اسلحه) و محل سکونت کارگران اسلحه‌سازی قرار داده بود.
جهانگردان بسیاری از نجف‌آباد در سفرنامه‌های خود یاد کرده‌اند. آندره زیگفرید در کتاب روح ملت‌ها در مورد بی‌نظمی حاکم بر اصول شهرسازی ایران از معماری این شهر سخن می‌گوید:
فقط شهر نجف‌آباد را از این قانون مستثنی دیدم، اول دفعه که آنجا رفتم تصور کردم شهر قدیم را یک‌سره کوبیده‌اند و خیابان‌بندی و کوچه‌سازی را از نو پایه‌ریزی کرده‌اند ولی متوجه شدم معماری نجف‌آباد از ابتدا همین‌گونه شکل گرفته است. مساجد و میدان‌های نجف‌آباد تنها محلی است که با فکر نادر به وجود آمده و دارای نظم و قاعده‌ای است.
این شهر در ارتفاع یک هزار و ۶۵۵ متر از سطح دریا در میان بلندی‌ها قرار گرفته است. آب و هوای این منطقه معتدل است و تنها رودخانه آن، رود مرغاب است که در نزدیکی روستای جوزدان به زاینده‌رود می‌ریزد. با توجه به شنی بودن زمین و کمبود آب‌های سطحی در این منطقه، جاذبه طبیعی بسیاری در آن دیده نمی‌شود؛ با اینحال ارتفاعات مهم‌ترین جاذبه طبیعی این منطقه محسوب می‌شود که مورد توجه و استقبال کوهنوردان قرار گرفته است. از نظر آثار تاریخی، نجف‌آباد اهمیت بالایی دارد و بیشتر این بناهای تاریخی برجای مانده، متعلق به دوره قاجار است. از نجف‌آباد به‌عنوان شهر کبوترها و کبوتر خانه‌ها نیز یاد می‌کنند. با ما همراه باشید تا با دیدنی‌های این شهر کبوترهای ایران بیشتر آشنا شوید.
برج‌های دوقلوی صفا
برج‌های دوقلوی صفا، کبوترخانه‌ای دوقلو با پلانی مستطیل شکل است که از برج‌های نادر و منحصر به فرد به شمار می‌رود. هر گردشگری که در گذشته قصد سفر به این شهر را داشت، از پرواز کبوترهای بی‌شمار در بالای این منطقه، متوجه می‌شد که به نجف‌آباد نزدیک شده است. متاسفانه در حال حاضر این کبوترخانه‌ها دیگر استفاده نمی‌شود و بسیاری از آن‌ها تخریب شده‌اند. نجف‌آباد به دلیل اینکه یکی از باغ‌شهرهای بزرگ ایران بوده، جهت تولید محصولات کشاورزی نیاز به کود داشته که توسط همین کبوترخانه‌ها تولید می‌شد. سالانه از هر برج حدود هفت تن کود جمع‌آوری می‌شد. مادام دیولافوا، باستان‌شناس فرانسوی درباره ایجاد این کبوترخانه‌ها نوشته است:
طریقه دیگری هم برای فراهم کردن کود وجود دارد. مالکین در اطراف شهر اصفهان در دهکده‌ها برج‌های بزرگ و متعددی برای کبوتران صحرایی ساخته‌اند. کبوتر به‌قدری در اصفهان و شهرهای اطراف آن زیاد است که شخص تازه‌‌وارد تصور می‌کند که تمام اهالی از گوشت کبوتر تغذیه می‌کنند، ولی اینطور نیست. این حیوان دعوت شده است که اجتماعی تشکیل دهد و بیشتر در برج بماند و فضولاتی در آن بریزد و فضله کبوتر چون با خاک خرابه‌ها مخلوط شود، برای پرورش خربزه و هندوانه معروف اصفهان مناسب است.
ارگ شیخ بهایی
برج‌های جوی خارون یا ارگ شیخ بهایی در جنوب شهر واقع شده است که هفت برج کبوتر منفرد دارد. این برج‌ها به ارتفاع تقریبا ۱۴ متر با دیوار کاه‌گلی بلندی به هم متصل شده‌اند. تقسیم‌بندی برج‌ها در زوایا و اضلاع دیوارها به علاوه سردر ورودی بنا که به وسیله هشتی و اتاق‌هایی در بالا، پایین و زیرزمین، ورودی به ارگ را ممکن می‌سازد، از ویژگی‌های منحصر به فرد معماری آن محسوب می‌شود. این کبوترخانه‌ها بخشی از هویت تاریخی شهر نجف‌آباد به شمار می‌روند. این ارگ بزرگ‌ترین مجموعه تفریحی در غرب استان اصفهان است که در حصار باغی به مساحت سه هزار متر مربع واقع شده است. هم‌اکنون از این ارگ با عنوان مجموعه تاریخی و فرهنگی شیخ بهایی در گردشگری استفاده می‌شود.
کاروانسراهای هسنیجه و جلوگیر
کاروانسراهای هسنیجه و جلوگیر، دو کاروانسرای برجای مانده از عصر صفوی هستند که در مسیر شمال به جنوب قرار گرفته و اهمیت بسیاری به عنوان استراحتگاه داشته‌اند. این دو کاروانسرا همچنین از لحاظ معماری نیز ویژگی‌های بی‌نظیری دارند.
عصارخانه آقا
عصارخانه آقا اولین و قدیمی‌ترین عصارخانه شهر در مرکز بازار است که تنها فضای تیر خانه آن باقی مانده است. دو پاچال، دو تیر بزرگ و یک سنگ آسیاب با کتیبه‌ای به خط استاد محمد حسن الاحامی در آن وجود دارد.
پارک ملی قمیشلو
پارک ملی و پناهگاه حیات وحش قمیشلو از مناطق حفاظت‌شده جهان محسوب می‌شود که ۱۵۰ سال پیش ظل‌السلطان پسر بزرگ ناصرالدین شاه و حاکم اصفهان قمیشلو را به‌عنوان قرق و شگارگاه اختصاصی اعلام و حتی از چرای دام در این منطقه جلوگیری کرد. اقلیم این منطقه نیمه‌خشک بیابانی است و از ارتفاعات و دشت تشکیل شده است. باغ قمیشلو در مجاورت قلعه تاریخی قمیشلو، تماشای آهوی ایرانی و قوچ و میش از جاذبه‌های دیدنی و گردشگری این پارک ملی به‌شمار می‌روند. پارک ملی قمیشلو علاوه بر آثار تاریخی و فرهنگی که در خود دارد، دارای تنوع و تراکم حیات‌وحش، جوامع و رویشگاه‌های متنوع و شانس دیدن حیات وحش ویژه و چشم‌اندازهای زیبای کوهستانی و دشتی نیز است.
خانه تاریخی نوریان
خانه تاریخی نوریان اولین مکتب خانه علوم نجف‌آباد محسوب می‌شود که که شامل بخش اصلی دارای شاه‌نشین و بخش خلوت کناری در شرق آن است. خانه نوریان از خانه‌های تاریخی متعلق به اواخر قاجار و اوایل پهلوی اول بوده و مساحت آن یک هزار و ۱۶۳ متر مربع است. ورودی اصلی خانه از طریق هشتی بزرگی امکان‌پذیر است که با پیچشی شرقی و متناسب با معماری بومی ایران، دسترسی به حیاط اصلی بخش مرکزی خانه را فراهم می‌کند.
خانه مهرپرور
خانه مهرپرور متعلق به اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی اول است که دو جبهه اصلی شمالی و جنوبی دارد. هم‌اکنون موزه مردم‌شناسی شهر نجف‌آباد در این خانه تاریخی قرار دارد.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
بهاره غنچه
