شهرستان دزفول، تداوم آوان، پایتخت تمدن عیلام باستان است که تحقیق و پژوهش بیشتر در خصوص آن می تواند دریچه ای جدید به سوی شناخت تمدن کهن ایرانیان پیش روی همگان بگذارد.
جای جای شهرستان دزفول، مملو از ناشناخته های متعدد به ویژه در حوزه باستان شناسی و آثار ارزشمند تاریخی است که هر یک بخش مهمی از تمدن کهن ایران زمین را شکل داده اند.
تپه های باستانی موجود در دزفول همچون تپه های چغابنوت، چغامیش، ده نو، چغاپهن، شهر باستانی هوپشن و مناطق باستانی دیگر، هر یک بخشی از تمدنی است که هزاران سال پیش در شمال خوزستان و شهرستان دزفول سرآمد شهرهای دنیا بوده اند.
در سال های مختلف، پیرامون تاریخ و تمدن دزفول مطالب و مقالات متعددی براساس اسناد و مدارک به نگارش در آمده، خبرگزاری مهر نیز در گزارش پیش رو سعی کرده است به چگونگی و زمان شکل گیری تمدن دزفول بپردازد.
دزفولی که در تمامی این سال‌ها نیز با اختصاص لقب‌هایی همچون مهد فرهنگ و تمدن، شهری از سپیده‌دم تاریخ، شهر آب و آجر، آرامگاه امامزادگان، زاده نخبگان، سرداران شهید، فرهیختگان، عالمان و هنرمندان، شهر معماری غنی، شهر اصالت ها و تاریخی کهن، شهر مساجد تاریخی و موزه آجری ایران وسعت تمدن و تاریخ خود را تا حد زیادی ثابت کرده و دراین میان وجود اولین و قدیمی ترین دانشگاه تاریخ جهان یعنی جندی شاپور باستان در دزفول نیز گواه این مدعا است.
پیشینه باستانی دزفول
رضا امیدی فر عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول در خصوص این تمدن کهن اظهار می کند: شهرستان دزفول یکی از ارزشمندترین بخش های باستانی کشور است که ابعاد زیادی از آن به ویژه در حوزه تاریخ و باستان شناسی همچنان ناشناخته باقی مانده است.
وی می افزاید: همین ناشناخته ماندن سبب شده که به طور شایسته ای جایگاه خود را در امور مختلف نداشته باشد. یکی از ابعاد مهم این شهرستان در موضوع تمدن باستانی ایلام (عیلام ) است که جای تحقیق و معرفی بسیار دارد.
امیدی فر در ادامه عنوان می کند: با نگاه به پیشینه باستانی شهرستان دزفول که از میانه هزاره هشتم پیش از میلاد در تپه های چغابنوت و پس از آن در چغامیش تمدن های پیش از تاریخ شکل گرفته، تداوم و تکامل این دستاوردهای بشری را می توان در تمدن عیلام در ۵ هزار سال پیش دانست.
وجود تمدنی از پیش از میلاد مسیح
امیدی فر اضافه می کند: محل کنونی شهر آوان بنا به شواهد تاریخی و سنگ نوشته ها در شمال شوش باستان، جنوب لرستان و نزدیک به دزفول است، از این رو باستان شناسان معتقدند که دزفول از حدود ۲ هزار و ۴۰۰ سال پیش از میلاد حضرت مسیح پایتخت عیلامیان بوده و آوان خوانده می شده است.
عیلامیان را مانند تمدن همسایه(سومریان) می توان از دورترین تمدن های باستان دانست.
وی بیان می کند: کاوشگران فرانسوی از دوران قاجار و پس از آنها آمریکایی ها از نام و ویژگی شهر آوان آگاهی داشتند اما در خصوص محل واقعی شهر مدارک مستندی ارائه نشده بود تا اینکه دانشمندی آلمانی به نام والترهینتس (یکی از دانشمندان شاخص در میان ده ها ایران شناس بزرگ آلمانی است که در دو سده گذشته، پژوهش های بنیادین و بی همتایی را به جهان ایران شناسی عرضه داشته است) مطالعات اولیه تمدن عیلام را تکمیل کرد.
عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول می افزاید: این دانشمند در حدود ۵۰ سال پیش کتابی درباره عیلام نوشت که بعدها این کتاب توسط شخصی به نام jennifer barnes تحت عنوان the lost world of elam به زبان انگلیسی ترجمه شد و فیروز فیروزنیا آن را با عنوان (دنیای گمشده عیلام) به زبان فارسی برگرداند.
امیدی فر یادآور می شود: در کلیه کتاب های تاریخی و باستانی، پس از طوفان حضرت نوح نبی از شهری به نام «آوان» نام برده شده است. این شهر، پایتخت تمدن «عیلام» و سرآمد شهرهای مشرق زمین بوده است. کاوشگران غربی در نیم قرن اخیر از جمله والتر هینتس آلمانی، با توجه به دستاوردهای باستان شناسی، احتمال اینکه آوان در جایی که امروز دزفول قرار دارد را مطرح می کنند و پس از مطالعات و تحقیقات فراوان تصریح کرده اند که « اَوان Avan » همان دزفول کنونی است از این روی دزفول فعلی یا آوان، ۵ هزار سال پیش را باید نخستین پایتخت امپراتوری گسترده کشور «عیلام» دانست.
لزوم ایجاد موزه باستان شناسی در دزفول
محمد آذرکیش، مدیر انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول نیز می گوید: در دزفول امروز نیز می توان رد پای تمدن باستانی عیلام و پایتخت آن آوان را یافت. از بقایای کانال های آب بر رودخانه ای در کنار رود دز تا آثار برجای مانده در تپه های باستانی ده نو دزفول در زمان پادشاهی هوتروک ناهونته در جنوب شهرستان همه و همه حکایت از تمدن کهن عیلام در این شهرستان دارد.
آذرکیش ادامه می دهد: تمدنی که با وجود گذشت چند هزار سال از آن بسیاری از ابعاد آن ناشناخته مانده است و فرصت های کم نظیری را پیش روی محققان و علاقمندان به موضوعات باستان شناسی گذاشته است.
آذرکیش تاکید می کند: در دنیای کنونی با توجه به رشد فزاینده صنعت گردشگری، یکی از جذابیت هایی که هر شهری می تواند داشته باشد وجود موزه های متنوع در آن است. بسیاری از کشورها نظیر فرانسه، چین و انگلیس در این خصوص بسیار فعال بوده و خصوصاً چین در سال های اخیر برنامه ریزی های زیادی صورت داده است. احداث چند هزار موزه جدید در این کشور نشان دهنده اهمیت وجود موزه ها در صنعت گردشگری است.
حال دزفول با داشتن چنین سابقه کهن و با ارزشی نیازمند احداث موزه باستان شناسی است تا گردشگران در بازدید از این شهر با سابقه ۱۰ هزار سال تمدن این شهرستان آشنا شوند.
مدیرانجمن دزپارس همچنین عنوان می کند: یقیناً در این موزه می توان با قرار دادن آثار کشف شده از این منطقه، گوشه ای از عظمت و دستاوردهای این منطقه را در عهد باستان به نمایش گذاشت و در کنار سایر شهرهای باستانی کشور، سند محکمی بر تمدن چند هزار ساله ایران زمین خواهد بود و پژوهشگران را به تحقیق بیشتر و روشن کردن ابعاد موضوع تشویق می کند.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
رویا رجبی
