ایران زمین زادگاه شاعران و نویسندگان به نامی است که اغلب هم شهرتی جهانی دارند و خواندن آثار زیبای آنها به واقع روح انسان را مینوازد. یکی از این شعرای برجسته صائب تبریزی نام دارد که آرامگاهش در شهر تاریخی اصفهان قرار دارد.
صائب از همان ابتدای نوجوانی و سکونت در اصفهان به تحصیل علم پرداخت. در سن بلوغ به مکه سفر کرد و پس از بازگشت به مشهد رفت. در سال ۱۰۳۴ قمری از اصفهان به هندوستان سفر کرد، سپس عازم هرات و کابل شد، حکمران کابل (خواجه احسن الله مشهور به ظفرخان) که خود شاعر و ادیب بود، از حضور صائب استقبال کرد. صائب در سال ۱۰۴۲ قمری به ایران بازگشت و در اصفهان اقامت گزید. آن زمان حاکم اصفهان شاه عباس دوم بود و به صائب مقام ملک‌الشعرایی داد و از آن زمان بین شاعران ایران، هند و عثمانی زبانزد شد. صائب پس از درگذشت شاه عباس و روی کار آمدن شاه سلیمان چون بی‌توجهی و بی‌مهری شاه را دید از دربار بیرون آمد و در باغ خود سکنی گزید. این شاعر برجسته پس از ۷۰ سال زندگی یا در برخی روایات کمی بیشتر در سال ۱۰۸۶ یا ۱۰۸۷ هجری قمری در اصفهان درگذشت و در باغ شخصی خود به نام تکیه، به خاک سپرده شد.
صائب تبریزی از جمله شعرایی است که شمار اشعارش به بیش ۶۰ تا ۱۲۰ هزار بیت می‌رسد و از این رو به این شعرا کثیرالشعر می‌گویند. سبکی که وی آن را به تکامل رساند و در اشعارش استفاده می‌کرد، قرن‌ها پس از او به نام سبک هندی شناخته شد. صائب را شاعر تک بیت‌ها نیز می‌نامند. وی پیش از دیگران اسلوب معادله را در اشعارش استفاده کرد. آثار صائب به جز چندهزار بیت قصیده، مثنوی کوتاهی به نام قندهارنامه و دو سه قطعه، مابقی به صورت غزل است. صائب غزل‌هایی را به زبان ترکی آذربایجانی نیز دارد و دیوان او به صورت مکرر در ایران و هندوستان به چاپ رسیده است.
آرامگاه صائب تبریزی
داستان جالبی در مورد کشف آرامگاه صائب وجود دارد. گفته می‌شود قبر این شاعر نامی در زمان پهلوی کشف شده و تا آن زمان این قبر و باغ در اجاره تاجر عمده‌فرشی میوه بوده که از اداره اوقاف اصفهان اجاره کرده بود و حتی پس از کشف هم اجازه بازدید از قبر و باغ را به دیگران نمی‌داده است. سرانجام عباس بهشتیان، از دوستداران میراث فرهنگی در اصفهان، نامه‌ای به روزنامه چهلستون اصفهان می‌نویسد و خواستار رسیدگی به این وضعیت می‌شود و از اداره اوقاف می‌خواهد تا باغ را اجاره ندهد و در پایان هم درخواستی از استاندار آن زمان اصفهان مبنی بر بازسازی آن محل دارد.
مشخصات آرامگاه صائب و معمار آن
این آرامگاه که امروز در قلب خیابانی با نام صائب و در باغ تکیه قرار دارد، از بناهای تاریخی اصفهان است و در گوشه و کنار آن می‌توان اشعار این شاعر برجسته را دید. استاد حسین معارفی اصفهانی، نقشه بنا را طراحی کرد و به تهران فرستاد. آن نقشه با نظر مهندس محسن فروغی، فرزند ذکاء‌الملک، تکمیل شد و پس از چهار سال ساختمان آرامگاه در سال ۱۳۴۶ به پایان رسید.
برای این بنای باشکوه، حدود هفتصد هزار تومان هزینه شد که یک هشتم آن را اصفهانیان علاقه‌مند اهدا کردند و بقیه را انجمن ملی پرداخت. مقرر بود که افتتاح آرامگاه مقارن با تشکیل کنگره باستان‌شناسی (اردیبهشت ۱۳۴۷) انجام گیرد، ولی معلوم نشد چرا و به چه دلیل تا نیمه مهر ۱۳۴۷ به تعویق افتاد.
معماری آرامگاه از معماری دوران صفویه الهام گرفته شده است. ایوان بلندی با ابعاد ۱۴٫۲۰ در ۶ در ۸ متر دارد و ده پله سنگی سراسری. روی سر ستون‌ها، قوس‌های جناغی قرار دارد و زیر سقف آن آیینه‌کاری شده است.
سنگ مزار صائب از یک سنگ مرمر یک پارچه یزدی است که سنگ مزار قدیمی در وسط آن جاسازی شده است. سنگ اصلی مزار که دو نیم شده است کتیبه‌ای از یک مطلع و یک غزل از صائب به خط محمد صالح، خوشنویس عصر صفوی، دارد. در مقابل ایوان آرامگاه، حوض و آبنمایی مانند عمارت چهلستون وجود دارد و در بالای آن هم دو قبر دیگر دیده می‌شود، یکی متعلق به پسرش و دیگری متعلق به نواده‌اش.
اما اوضاع این روزهای آرامگاه چندان جالب نیست. نهر کنار آرامگاه و درختان باغ خشک شده‌اند، انواع یادگاری‌های نوشته شده روی در و دیوار آرامگاه نشان از کمتوجهی دارد و سقف آسیب دیده آرامگاه و محوطه اطراف منظره زیبایی از آرامگاه یک شاعر برجسته را به نمایش نمی‌گذارد.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
هانیه احمدی
